جهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، قیمت نفت خام روز جمعه در بازارهای جهانی به دلیل نگرانی از کمبود عرضه، به شدت افزایش یافت.
پایگاه oilprice گزارش داد قیمت نفت خام از اوایل صبح روز جمعه در حال افزایش است که ادامه نگرانی‌ها درباره عرضه و همین‌طور توافق گروه ۷ بر سر مکانیزم محدود کردن برای نفت روسیه، دلایل این گرانی است.
قیمت نفت WTI آمریکا صبح جمعه حدود ۵ درصد افزایش یافت و به ۹۲ دلار رسید و قیمت نفت برنت در بازار اروپا هم از ۹۷ دلار عبور کرد.
از جمله علل رشد قیمت نفت، احتمال کاهش محدودیت‌های کرونایی در چین و افزایش تقاضای این کشور است. همچنین اقدام آمریکا در عرضه ذخایر استراتژیک نفت به پایان خود نزدیک شده است. در طول دوره عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا که از آوریل تاکنون حدود ۱۸۰ میلیون بشکه عرضه شد، موجودی نفت خام تجاری بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون بشکه افزایش یافت. با توجه به نزدیک شدن به پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، بازار از کاهش قابل توجه ذخایر نفت ایالات متحده بیم دارد.
با توجه به این که تحریم‌های ایالات متحده و متحدانش در G۷ علیه نفت روسیه از ۵ دسامبر اجرایی می‌شود، انتظار می‌رود تا حد زیادی صادرات نفت روسیه کاهش یابد. تحریم‌های نفت خام روسیه، پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، کاهش ارزش دلار و کاهش تولید اوپک پلاس، شرایط عالی برای قیمت‌های بالای نفت ایجاد می‌کند.
سهم و نقش ایران در بازار جهانی نفت
ریسک‌ها در پیش‌بینی بازارهای نفتی امری اجتناب ناپذیر است و پیش‌بینی بهای آن در شرایط فعلی مساله‌ای است که همواره ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است. نفت از دو سال پیش تاکنون پا در مسیری سخت و خشن گذاشت و نوسانات زیادی را تحمل کرد.
به گزارش نفت ما ،بر‌اساس یک نظرسنجی که اخیرا خبرگزاری رویترز از پیش‌بینی‌های تحلیلگران نفتی منتشر کرده فعالان بازار نفت بر این عقیده‌اند که ایران امسال و سال آینده تولید خود را افزایش خواهد داد اما این افزایش به اندازه‌ای نخواهد بود که توازن عرضه و تقاضا را به هم بزند و بر این اساس حتی به رغم ورود ایران به بازار جهانی نفت، شرایط عمومی بازار شرایطی با برآیند صفر خواهد بود.
این گزارش می‌افزاید: در طرف دیگر در مولفه‌های موثر بر بازار نفت، نشست بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان یعنی عربستان (عضو اوپکی) و روسیه (عضو غیراوپکی) به همراه چند کشور دیگر را داریم که در دوحه (پایتخت قطر) گرد هم می‌آیند تا درخصوص تولید در سطح ژانویه به نتیجه برسند و از این طریق بتوانند از مازاد عرضه جهانی و عدم توازن بین عرضه و تقاضا جلوگیری کنند. به گزارش رویترز هدف آنها حمایت از قیمت طلای سیاه است که در 18 ماه گذشته کاهشی را تجربه کرده است. بررسی رویترز از هشت تحلیلگر جهانی نفت نشان می‌دهد تولید ایران که انتظار می‌رود حدود 2/ 3 میلیون بشکه در روز در ماه مارس باشد به 4/ 3 میلیون بشکه در روز در اواسط 2016 و به 5/ 3 میلیون بشکه در روز تا پایان سال و 8/ 3 میلیون بشکه در روز تا پایان سال آینده برسد. به عقیده برخی از تحلیلگران عرضه نفت خام ایران به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ اوپک به عدم تعادل بین عرضه و تقاضا خواهد انجامید. هانز لوکر از مدیران موسسه تجاری مدیریت سرمایه Raiffeisen معتقد است بدون بازگشت ایران نیز بازارهای جهانی به دوران قبل از سال 2016 باز نخواهد گشت و مشکل فعلی بازارهای بین‌المللی فقط ایران نیست. در این میان اما رویترز معتقد است بسیاری از تولیدکنندگان پرهزینه نفت همچون تولیدکنندگان نفت شیل در ایالات متحده آمریکا مجبورند تولید خود را کاهش دهند که انتظار می‌رود این امر بر عرضه‌های جهانی اثرات کاهشی به همراه داشته باشد. هفته گذشته برای چهارمین بار متوالی در یک سال اخیر صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی خود را از اقتصاد جهانی کاهش داده است. این موضوع نشان می‌دهد انتظار رشد بیشتر برای اقتصاد جهانی ضعیف است. صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی جهان را در سال جاری 2/ 3 درصد پیش‌بینی کرده درحالی‌که این رقم در پیش‌بینی قبلی این سازمان 4/ 3 درصد بوده است. صندوق در توضیح این کاهش پیش‌بینی خود آورده است: ضعف صادرات و سرمایه‌گذاری چشم‌انداز آمریکا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و فاصله بین مصرف و اخذ مالیات در ژاپن از رشد اقتصادی آن می‌کاهد و رکود قیمت همه کالاها از نفت گرفته تا گندم همچنان بر تولیدکنندگان کالاها فشار می‌آورد. صندوق در اشاره‌ای که به بزرگترین تهدیدهای پیش‌روی اقتصاد جهانی داشته، چنین نوشته است: «بازگشت بحران مالی، موجب کاهش اعتماد و افت تقاضا می‌شود و این چرخه‌ای است که خود را بازتایید می‌کند.» صندوق پیش‌بینی کرده میانگین قیمت نفت در سال 2016 به بشکه‌ای 75/ 34 دلار برسد (که نسبت به میانگین 2015 افت 32 درصدی را نشان می‌دهد). در این گزارش میانگین قیمت نفت در سال 2017 نیز بشکه‌ای 99/ 40 دلار پیش‌بینی شده است. بر اساس گزارش رویترز، صادرات ایران که در نتیجه تحریم‌های بین‌المللی تا پیش از ژانویه بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز نبود انتظار می‌رود در مدتی کوتاه صادرات خود را افزایش دهد. بر اساس این گزارش پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که میزان صادرات در اواسط 2016 به 6/ 1 میلیون بشکه در روز می‌رسد و در اواخر امسال این میزان به 7/ 1 میلیون بشکه خواهد رسید. به این ترتیب میزان صادرات نفت در انتهای سال آینده میلادی از 2 میلیون بشکه در روز عبور خواهد کرد. این در حالی است که اخیرا وزیر نفت کشورمان از صادرات 2 میلیون بشکه‌ای نفت در ماه مارس خبر داده که البته محاسبات وی با احتساب میعانات گازی بوده است. سرخان ساحین، تحلیلگر بازار نفت در موسسه تحقیق و پیش‌بینی رویترز می‌گوید: میزان عرضه‌ای که ایران در مدت اخیر روانه بازار نفت کرده بیش از مقدار متوقف شده تولید نفت در بازار جهانی نیست و بر این اساس انتظار اینکه ورود نفت ایران به افت شدید در قیمت‌ها منجر شود انتظار درستی نیست. تحلیلگران می‌گویند ایران همانطور که مسوولان نفتی این کشور اعلام کرده‌اند روی نفت خود با هیچ کشوری وارد معامله نخواهد شد و با قدرت تولید خود را به ارقام 4 میلیون بشکه پیش از تحریم‌ها بازخواهد گرداند. رویترز می‌افزاید: ایران در اثبات این امر حاضر نشد میزان تولید خود را در ارقام ژانویه که 2 میلیون و 930 هزار بشکه در روز بود نگه دارد. ریموند جیمز، تحلیلگر لوآنا در این رابطه معتقد است ایران باید در بلندمدت بتواند منابع مورد نیاز خود را برای تولید 4 میلیون بشکه نفت در روز کسب کند تا بتواند وعده‌های خود را برای ثبات تولید عملی سازد. به عقیده وی جذب سرمایه‌های خارجی و نوسازی سیستم تولید از مهم‌ترین موضوعاتی است که ایران باید در بلندمدت به آنها فکر کند. بدبین‌های نفتی چه می‌گویند؟ ریسک‌ها در پیش‌بینی بازارهای نفتی امری اجتناب ناپذیر است و پیش‌بینی بهای آن در شرایط فعلی مساله‌ای است که همواره ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است. نفت از دو سال پیش تاکنون پا در مسیری سخت و خشن گذاشت و نوسانات زیادی را تحمل کرد. بهای طلای سیاه در مجموع طی سالهای 2014 تاکنون حدود 60 درصد افت را تجربه کرده که بخش زیادی از این افت در سال 2014 به ثبت رسیده است. به عبارت دیگر شواهد حکایت از آن دارند که فشار ناشی از افت قیمت نفت در سال اول آغاز ریزش قیمت بیش از سال دوم بوده است. بر این اساس باید گفت بهای نفت خام آمریکا که در سال 2014 و در نیمه اول این سال قیمتی حدود 100 دلار را ثبت کرده بود ناگهان به رقمی حدود 26 دلار رسید؛ هرچند در حال حاضر به قیمت‌های 40 دلاری نزدیک شده است، اما هنوز هم نتوانسته راه گریزی پیدا کند و به دوران طلایی خود بازگردد. در این میان هرچند بیشتر پیش‌بینی‌ها از توقف شدید افت نفت حکایت دارند، اما در میان بدبین‌های نفتی برخی تحلیلگران بازار هم هستند که معتقدند قیمت نفت به 20 دلار برای هر بشکه هم تنزل خواهد یافت. بر اساس گزارش بلومبرگ به‌طور کلی می‌توان گفت پیش‌بینی روشنی از قیمت تمام‌شده برای عرضه و تقاضای نفت در بازارها وجود ندارد و به این ترتیب نمی‌توان چشم‌اندازی را برای بهای نفت در آینده متصور شد. بررسی وضعیت اقتصادی جهان، قیمت تمام شده برای عرضه نفت در بازار و پیش‌بینی دقیق تقاضا و در نهایت چالش‌های ژئوپلیتیک مناطق نفتی از عوامل مؤثر بر قیمت‌گذاری نفت در ماه‌های آتی و سالهای بعد خواهند بود که به عقیده نظریه‌پردازان بدبین بازار نفت در تمام این موارد موانعی به چشم می‌خورد. پر‌واضح است که عدم تعادل عرضه و تقاضا عاملی مهم در سقوط نفت به شمار می‌آید. این مساله در شرایطی اتفاق افتاد که عربستان غنی‌ترین عضو اوپک استراتژی تولید بیشتر را در پیش گرفت و حاضر شد به هر قیمتی نفت تولیدی خود را بفروشد و کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله قطر، امارات و. دنباله روی این کشور شدند. در طرف دیگر روس‌ها روزانه بیش از 10 میلیون بشکه در روز تولید کردند و آمریکا با اینکه تعداد دکل‌های حفاری خود را به شدت کاهش داده، با این حال در حدود 9 میلیون بشکه در روز تولید می‌کند و نتوانسته تغییر محسوسی در توازن بین عرضه و تقاضا به وجود آورد. به عقیده بدبین‌های نفتی برخلاف گروه قبل (خوش‌بین یا میانه‌رو) ایران بعد از لغو تحریم‌ها در‌صدد باز پس‌گیری سهم خود است و انتظار می‌رود که ظرف یک سال آینده نیم میلیون بشکه در روز از میادین کنونی به تولید خود بیفزاید، اما توسعه میادین جدید زمان می‌برد. به عقیده آنها این بازگشت ایران وضعیت را وخیم‌تر می‌کند در حالی که گروه اول می‌گویند بازگشت ایران اثری در مجموع بر بازار جهانی نفت نخواهد داشت. در طرف دیگر اقتصادهای نوظهور اعم از چین که به نظر در 10 سال گذشته با رشد زیادی پیش می‌رفتند، تا حدودی با مشکلات و دست‌اندازهای مهمی در زمینه تولید و صادرات خود روبه‌رو شده‌اند. انقلاب فناوری اطلاعات که شکل جدیدی به اقتصاد جهان بخشیده است و به سوی توسعه بدون استفاده از انواع سوخت فسیلی به ویژه نفت پیش می‌رود، نگرانی‌ها از تغییرات آب و هوا که عاملی برای تجدیدنظر سیاست‌گذاری‌های نو در حوزه انرژی شده است، جهانی شدن بازار گاز و کاهش چشمگیر هزینه‌ها و دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله عوامل بسیار تاثیرگذار در پیش‌بینی قیمت‌ها محسوب می‌شوند.
منبع: دنیای اقتصاد
نقش قیمت نفت بر بودجه کشورهاى عضو اوپک
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در حالی که غالب کشورهای واردکننده نفت خام از تحولات اخیر بازار نفت متأثر و کاهش قیمت نفت سبب رشد تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی آنها را فراهم ساخته است، بر تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشورهای صادرکننده، ازجمله اعضای اوپک تأثیر منفی داشته است. در این گزارش تأثیر کاهش قیمت نفت در بازار جهانی بر بودجه کشورهای اوپک و همچنین قیمت نفت مصوب در بودجه کشورهای تولیدکننده نفت اوپک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نقش قیمت نفت در بودجه کشورهای عضو اوپک
به‌طور کلی قیمت نفت بر وضعیت و شرایط اقتصادی کشورهای تولیدکننده و به‌ویژه اعضا اوپک تأثیر مستقیم دارد. با توجه به وابستگی کشورهای عضو اوپک به درآمدهای نفتی، پیش‌بینی می‌گردد با کاهش قیمت نفت، برخی از کشورهای عضو اوپک با کسری بودجه، تأخیر در انجام پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای، تورم یا کاهش ارزش پول ملی مواجه شوند.
با توجه به سهم حدود 30 درصدی کشورهای عضو اوپک از تولید نفت خام جهان، کشورهای عضو اوپک و به‌ویژه عربستان سعودی در تعیین قیمت رقابتی نقش به‌سزایی می‌توانند ایفا نمایند.
قیمت نفت مورد نظر کشورهای صادرکننده نفت، در شرایط رقابتی، به دو عامل بستگی دارد: هزینه تولید هر بشکه نفت خام و قیمت سربه‌سر بودجه که عبارتست از قیمت مورد نیاز کشورهای صادرکننده نفت از فروش یک بشکه نفت خام جهت ایجاد تعادل کامل در بودجه به‌نحوی که در تراز مالی خود با کسری بودجه مواجه نباشند. این رقم غالباً بالاتر از هزینه تولید نفت شیل می‌باشد. چنان‌چه ملاک رقابت بین نفت اوپک و نفت شیل به‌دلیل هزینه تولید آنها باشد در این صورت تولید نفت شیل به‌شدت سقوط خواهد نمود، در حالی که در کشورهای صادرکننده نفت، قیمت سربه‌سر بودجه در تعیین قیمت نفت بسیار تاثیرگذار است.
طی سالهای اخیر به‌رغم افزایش قیمت نفت، کشورهای عضو اوپک، به‌ویژه کشورهای خاورمیانه شاهد روند صعودی هزینه‌ها بوده‌اند. با توجه به اینکه قیمت نفت مصوب در بودجه اکثر کشورهای عضو اوپک غالباً کمتر از قیمت مورد نیاز آنها جهت متعادل کردن بودجه است، اکثر کشورهای عضو اوپک با کسری بودجه مواجه شده‌اند.
کشورهای عضو اوپک با نفت بشکه‌ای 50 دلار با میزان کسری بودجه‌های مختلفی روبه‌رو خواهند بود که تأثیر آن بر تولید ناخالص داخلی، بدین‌ترتیب خواهد بود: لیبی 60%، آنگولا 25%، عربستان سعودی 23%، عراق حدود 20%، الجزایر 16%، ونزوئلا 15%، ایران 13%، نیجریه 12%، امارات متحده عربی 9%، اکوادور 4%، قطر 3% و کویت 5/2%.
کشورهای عضو اوپک از ذخایر ارزی متفاوتی برخوردارند. عربستان با 740 میلیارد دلار بیشترین و نیجریه با 37 میلیارد دلار کمترین ذخیره ارزی را دارند. عربستان سعودی با نفت بشکه‌ای 50 دلار می‌تواند بیش از 4 سال کسری بودجه خود را تأمین نماید.
کارشناسان بازار نفت معتقدند با توجه به شرایط جاری نفت شیل در آمریکا و چالش‌های فراروی کشورهای صادرکننده نفت به‌ویژه کشورهای عضو اوپک، قیمت نفت در سه ماهه نخست 2015 در پایین‌ترین میزان خود طی سالهای جاری قرار خواهد گرفت و با کاهش آرام عرضه انتظار می‌رود در سه ماه دوم 2015 تا حد کمی بهبود یابد و در نیمه دوم 2015، ممکن است بازار شاهد افزایش قیمت نفت خام به محدوده 70 دلار در هر بشکه باشد.
قیمت‌های تصویب‌شده نفت در بودجه کشورهای تولیدکننده در چند سال اخیر
کشورهای صادرکننده نفت در تنظیم بودجه سالانه تلاش می‌نمایند قیمت نفت خام را به گونه‌ای تعیین نمایند که در صورت ایجاد نوسانات در قیمت نفت خام، دچار کسری بودجه یا بحران مالی نشوند. از سوی دیگر این قیمت‌های مصوب در بودجه کشورها شاخص خوبی از پیش‌بینی حداقلی قیمت نفت برای سال مورد نظر می‌باشد. با توجه به افزایش قیمت نفت در سالهای گذشته، کشورهای صادرکننده نفت نیز قیمت نفت خود را در بودجه افزایش داده‌اند.
در حالی که کشورهایی نظیر قطر، امارات و کویت جهت برقراری تعادل در بودجه خود نیازمند قیمت پایین نفت می‌باشند، برخی کشورهای تولیدکننده نفت اوپک جهت تأمین هزینه‌های خود، نیازمند قیمت‌های بالای نفت می‌باشند. نیاز هر یک از کشورهای عضو اوپک به قیمت مناسب نفت جهت برقراری تعادل در بودجه، تفاوت بسیاری دارد و همین موضوع سبب اختلاف نظر در خصوص تجدید نظر در سیاست‌های تولید و عرضه نفت در اوپک محسوب می‌گردد.
عربستان سعودی در سال 2013 قیمت نفت خود را 66 تا 67 دلار در هر بشکه تعیین نمود ولی میانگین درآمد واقعی قیمت نفت معادل 109 دلار بود که سبب شد آن کشور با مازادی معادل 206 میلیارد ریال سعودی روبه‌رو گردد که 36% بیشتر از بودجه بود.
کویت در سال 2012 و 2013 قیمت هر بشکه نفت خام را در بودجه معادل 65 دلار و در سال 2104، هر بشکه نفت را 70 دلار در نظر گرفت. در سال 2013 با مازاد درآمدی معادل 44/58 میلیارد دلار و در سال 2014 با کسری بودجه‌ای معادل 10/2 میلیارد دلار روبه‌رو شد.
نورمن فیلیپ کارشناس امور عربستان سعودی بر این عقیده است که ملک سلمان بعد از رسیدن به پادشاهی، سیاست محافظه‌کارانه‌ای را در این کشور در پیش خواهد گرفت لذا برنامه‌های اصلاحاتی که ملک عبدالله آغاز کرده نیز متوقف شده و یا از دستور کار خارج می‌شوند.
برخى دیگر از کارشناسان بر این عقیده هستند که با فوت ملک عبدالله و به قدرت رسیدن سلمان، سیاست نفت ارزان دیگر به پایان خواهد رسید.در ریاض گفته مىشود که مهم‌ترین موضوع براى کشور، ثبات داخلى است و در عربستان سعودى نیز بهطورسنتى، ثبات را با توزیع پول تضمین مىکنند. سلمان تلاش خواهد کرد سریعاً سقف تولید را کاهش بدهد تا قیمت نفت افزایش پیدا کند.این نظر تاکنون صحیح نبوده است.
غلظت نفت در بودجه ۱۴۰۱
در نخستین بودجه‌نویسی دولت سیزدهم برای سال 1401، درآمد دلاری حاصل از صادرات نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی 29.86 میلیارد دلار (معادل 686 هزار میلیارد تومان) در نظر گرفته شده است.
از این میزان 26.28 میلیارد دلار مربوط به فروش نفت خام و میعانات گازی و 3.58 میلیارد دلار از محل صادرات گاز طبیعی محاسبه شده است. این رقم بیانگر آن است که برای دستیابی به این رقم، نیازمند صادرات روزانه 1.200 میلیون بشکه با قیمت 60 دلاری هستیم.
در گفتگوی اکوایران با سیدحامد توانگر، کارشناس اقتصاد انرژی سعی کردیم، تصویری روشن و واقعی از سهم نفت در لایحه بودجه 1401 ارائه بدهیم. همچنین در این گفتگو، میزان اتکای بودجه به نفت در مقایسه با قانون بودجه 1400، امکان‌پذیری صادرات 1.2 میلیون بشکه نفت و میعانات گازی در روز، برآوردهای جهانی از قیمت نفت در سال آینده و مقایسه این قیمت با بودجه کشورهای تولیدکننده نفت مورد بررسی قرار گرفته است.
- در لایحه بودجه سال 1401، فروش روزانه 1.2 میلیون بشکه‌ای نفت نقش قیمت نفت در بازار ایران با قیمت 60 دلاری پیش‌بینی شده است. این رقم با قانون بودجه 1400 چه تفاوت‌هایی دارد؟
دولت در لایحه بودجه‌ای که برای سال آینده به مجلس تقدیم کرده، 1370 میلیارد تومان درآمد در نظر گرفته که از این میزان، 380 هزار میلیارد تومان به عنوان درآمدهای مستقیم صادرات نفت خام، صادرات گاز طبیعی و فروش میعانات گازی به پتروشیمی‌های داخلی دیده شده است. علاوه بر این مطابق با روشی که از سالهای پیش اعمال شده، 140 هزار میلیارد تومان نیز به عنوان استقراض از صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شده است. بنابراین دولت در نظر دارد به طور کلی 520 هزار میلیارد تومان، معادل 38 درصد از کل درآمدهایش را از بخش نفت تأمین کند.
اگر بخواهیم این رقم را با قانون بودجه سال 1400 مقایسه کنیم، در قانون بودجه امسال میزان صادرات نفت خام، 199 هزار میلیارد تومان و میزان استقراض دولت از صندوق توسعه ملی، 75 هزار میلیارد تومان (در مجموع 250 هزار میلیارد تومان) محاسبه شده است. با مقایسه این دو عدد، افزایش حدود 100 درصدی را از قانون بودجه 1400 تا لایحه بودجه 1401 ملاحظه می‌کنیم. البته وقتی درباره وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی صحبت می‌کنیم، حتماً می‌بایست به تبصره 14 هم اشاره بکنیم، چرا که به طور معمول در قوانین بودجه اعداد و ارقامی وجود دارد که ذیل اعدادی که به عنوان عدد سقف بودجه (1370 هزار میلیارد تومان امسال) معمولاً محاسبه نمی‌شود. طبق بودجه‌ای که برای سال آینده در نظر گرفته شده، دولت از محل فروش و صادرات فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و گازوئیل و همچنین فروش گاز به بخش خانگی، صنعت و مجتمع‌های پتروشیمی درآمدی معادل 470 هزار میلیارد تومان برای خود در نظر گرفته که این رقم در سال گذشته حدود 330 هزار میلیارد تومان بوده، بنابراین در این بخش هم شاهد رشد 50 درصدی هستیم.
درنتیجه، بدون درنظر گرفتن تبصره 14، وابستگی بودجه 1400 به درآمدهای بخش نفت معادل 27 درصد بود که این رقم در لایحه بودجه 1401 به 38درصد افزایش یافته است، اما اگر بخواهیم تبصره 14 را هم در سقف عدد بودجه لحاظ کنیم، این رقم به ترتیب در سال جاری 30 و در لایحه بودجه 1401، 43 درصد پیش‌بینی شده است. بنابراین می‌توان گفت که وابستگی به درآمدهای نفتی در لایحه بودجه 1401 در مقایسه با چند سال گذشته به عدد بی‌سابقه‌ای رسیده است.
- آنچه که تا به امروز از پیش‌بینی درآمدهای نفتی سال 1400 محقق شده، چقدر بوده است؟
متأسفانه گزارش‌های آماری دقیقی در این رابطه وجود ندارد، اما امسال در ابتکاری جدید دیوان محاسبات کشور برای نخستین بار گزارش تفریغ 6 ماهه بودجه سال جاری را منتشر کرد. مطابق با آماری که در گزارش دیوان محاسبات کشور منتشر شده، تا شهریورماه امسال حدود 26 هزار میلیارد تومان و تا 21 آبان (روز انتشار گزارش) معادل 36.6 هزار میلیارد تومان از صادرات نفت خام درآمد کسب شده است. این بدان معناست که از 120هزار میلیارد تومان درآمدهای نفتی که پیش‌بینی شده بود تا 21 آبان ماه امسال وصول شود، تنها 14 درصد محقق شده و این رقم نشانگر آن است که پیش‌بینی‌هایی که در قانون بودجه 1400 از درآمدهای نفتی شده بود، فاصله بسیار زیادی با واقعیت داشته است.
- پیش‌بینی شما از قیمت نفت در سال آینده چیست؟ و قیمت در نظر گرفته شده در لایحه بودجه 1400 را چقدر به واقعیت قیمت‌های نفت در بازار نزدیک می‌بینید؟
موسسه‌های مختلفی اقدام به پیش‌بینی قیمت نفت خام در بازار می‌کنند. بازه‌های پیش‌بینی قیمت برای امسال با توجه به رشد مطلوبی که در قیمت نفت شاهد بودیم، بین 60 تا 90 دلار متغیر است و محتمل‌ترین سناریو برای قیمت نفت خام در سال 2022 میلادی، حدود 76 دلار به ازای هر بشکه نفت خام برنت تخمین زده شده است. نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد، این است که به دلیل تفاوت در کیفیت نفت خام ایران و همچنین تخفیف‌های ناشی از هزینه‌های تحریم، فاصله‌ای حدود 20 درصدی با قیمت نفت خام برنت داریم که با کسر آن، به عددی حدود 60 دلار در هر بشکه نفت خام خواهیم رسید. پس می‌توان نتیجه گرفت که رقم 60 دلاری هر بشکه نفت در لایحه بودجه 1401 قابل تحقق است و دور از دسترس نخواهد بود، اما با نگاهی به بودجه کشورهای تولیدکننده نفت مانند عراق، روسیه، قطر و. به این نتیجه می‌رسیم که بهتر بود در بودجه‌نویسی جانب احتیاط را رعایت کرده و عددی پایین‌تر مانند 55 دلار را در نظر گرفت تا در صورت افت قیمت، با کسری بودجه مواجه نمی‌شدیم.
پیش‌بینی موسسات از میانگین قیمت نفت در 2022
قیمت نفت در بودجه کشورهای همسایه و روسیه
- با توجه به بررسی روند فروش نفت در ماه‌های گذشته، آیا ایران توان فروش روزانه 1.2 میلیون بشکه نفت را خواهد داشت؟ و مذاکرات برای احیای برجام را چقدر در این محاسبات موثر می‌دانید؟
به نظر می‌رسد در بین مقامات ایرانی کمی خوش‌بینی به آسان‌تر شدن شرایط فروش نفت وجود دارد. متأسفانه آمار رسمی از میزان صادرات نفت ایران در دوره تحریم وجود ندارد و ما تنها به آمارهای موسسه‌های خارجی دسترسی داریم که آنها هم سعی می‌کنند از منابع دست دوم یا از طریق رصد نفتکش‌ها برآوردی از صادرات نفت خام ایران یا سایر کشورها به دست بیاورند. اعدادی را که این موسسات اعلام کردند، برای سال 2019 حدود 700 هزار بشکه، 2020 حدود 600 هزار بشکه و برای سال 2021 حدود 800 هزار بشکه در روز بوده است. در صورت عدم تغییر شرایط، صادرات نفت ایران در حدود 800 تا 900 هزار بشکه در روز باقی خواهد ماند که اختلافی حدود 25درصدی با محاسبات لایحه بودجه 1401 خواهد داشت و نقش قیمت نفت در بازار ایران به همین دلیل احتمال مواجهه با کسری بودجه در بخش نفت بالا خواهد بود و عاقلانه این است که مجلس با کاهش ارقام در نظر گرفته شده، از تبعات کسری بودجه در سال آینده جلوگیری کند.
برآورد صادرات نفت و میعانات در سه سال اخیر
- پیش‌بینی‌تان از رقم کسری بودجه در سال آینده چقدر است؟
برای کسری بودجه مربوط به بخش صادرات نفت در سال آینده سه سناریو می‌توان ترسیم کرد.
در سناریو نخست اگر مطابق با پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه، قیمت نفت خام برنت به 90 دلار رسیده و ایران بتواند با بهبود شرایط بین‌المللی روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت با بهای حدود 70 دلاری بفروشد، نه تنها کسری بودجه نخواهیم داشت، بلکه با حدود 180 هزار میلیارد تومان مازاد درآمد هم روبه‌رو خواهیم بود.
در سناریو بدبینانه و با در نظر گرفتن افت قیمت نفت خام به حدود 60 دلار، اگر ایران بتواند روزانه حدود 650هزار بشکه نفت خام با قیمت 50 دلاری صادر کند، با 220 هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه خواهد شد که 10 درصد از بودجه دولت را شامل می‌شود. همچنین در سناریو پایه با صادرات حدود یک‌میلیون بشکه در روز با قیمت 60دلاری که محتمل‌ترین حالت به شمار می‌رود، با حدود 60 هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه خواهیم شد.
پیش‌بینی کسری بودجه 1401 در بخش نفت و گاز
- در وابستگی بودجه به نفت، صرفاً درآمدهای نفتی لحاظ می‌شوند؟ آیا وابستگی دیگر بخش‌های اقتصادی به نفت مانند درآمدهای مالیاتی وابسته به درآمدهای نفتی نباید محاسبه شوند؟
به طور معمول آنچه که در وابستگی بودجه به نفت محاسبه می‌شود، اعداد ذیل تبصره 1 ناشی از صادرات مستقیم نفت خام و گاز طبیعی است. طی سالهای اخیر هم استقراض از صندوق توسعه ملی مستقیماً به آن افزوده شده است. اگر این اعداد را در نظر بگیریم، به حدود 38 درصد وابستگی در لایحه بودجه 1401 می‌رسیم. مهم‌ترین مسأله‌ای که در بین عامه مردم و حتی کارشناسان هم به آن توجه نمی‌شود، تبصره 14 قانون بودجه است که اگر محاسباتش را در اعداد سقف بودجه لحاظ کنیم، به 54 درصد وابستگی می‌رسیم. این رقم در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است. اما لحاظ کردن سایر درآمدها و به طور مستقیم درآمدهای مالیاتی یا گمرکی تأثیر خاصی در وابستگی دولت نقش قیمت نفت در بازار ایران به بخش نفت ندارد. تنها درآمدی که دولت از بخش نفت دارد، درآمد ناشی از سود سهام شرکت ملی نفت است که در کل بودجه عدد ناچیزی به شمار می‌رود و معمولا هم وصول می‌شود. به عبارتی اگر درآمدهای نفتی هم به صورت کامل وصول نشود، دولت سهام خود را از سود سهام شرکت ملی نفت برداشت می‌کند.
- وضعیت عرضه نفت در بازار جهانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ ایران برای بازگشت به بازار نفت چقدر زمان نیاز دارد؟
تجارب ما در دور پیشین تحریم‌ها حاکی از آن است که ایران توانسته در بازه زمانی 6 ماه بعد از انعقاد توافق برجام، به بازار جهانی نفت خام بازگردد. اگرچه اکثر پیش‌بینی‌ها خصوصاً در نیمه دوم سال 2022 از مازاد عرضه حکایت دارد و حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند که با کاهش توافق اوپک‌پلاس، عرضه نفت در بازار با افزایش شدیدی مواجه خواهد شد، اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم، این است که مشتریان نفت خام، پالایشگاه‌هایی هستند که به طور عادی از حاشیه سود حدود 5 تا 7 درصدی برخوردارند. حتی در برخی از مناطق مانند خلیج فارس حاشیه سود کمتری نصیب پالایشگاه‌ها می‌شود. پس در صورت ارائه تخفیف و برداشتن ریسک تحریم برای پالایشگاه‌ها، جذابیت خرید نفت خام کشور بالا رفته و می‌توان در بازه کوتاه‌مدت به بازار برگشت، اما آیا امکان بازگشت چاه‌های نفتی که در سالهای اخیر بسته شده‌اند، به مدار بهره‌برداری وجود نقش قیمت نفت در بازار ایران دارد؟ این مسأله به یک جواب فنی نیاز دارد، اما به نظر می‌رسد که بازار جهانی نفت مستعد بازگشت ایران است، مگر اینکه ریسک عدم توان تولید داخلی ما را تهدید کند.
جهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، قیمت نفت خام روز جمعه در بازارهای جهانی به دلیل نگرانی از کمبود عرضه، به شدت افزایش یافت.
پایگاه oilprice گزارش داد قیمت نفت خام از اوایل صبح روز جمعه در حال افزایش است که ادامه نگرانی‌ها درباره عرضه و همین‌طور توافق گروه ۷ بر سر مکانیزم محدود کردن برای نفت روسیه، دلایل این گرانی است.
قیمت نفت WTI آمریکا صبح جمعه حدود ۵ درصد افزایش یافت و به ۹۲ دلار رسید و قیمت نفت برنت در بازار اروپا هم از ۹۷ دلار عبور کرد.
از جمله علل رشد قیمت نفت، احتمال کاهش محدودیت‌های کرونایی در چین و افزایش تقاضای این کشور است. همچنین اقدام آمریکا در عرضه ذخایر استراتژیک نفت به پایان خود نزدیک شده است. در طول دوره عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا که از آوریل تاکنون حدود ۱۸۰ میلیون بشکه عرضه شد، موجودی نفت خام تجاری بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون بشکه افزایش یافت. با توجه به نزدیک شدن به پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، بازار از کاهش قابل توجه ذخایر نفت ایالات متحده بیم دارد.
با توجه به این که تحریم‌های ایالات متحده و متحدانش در G۷ علیه نفت روسیه از ۵ دسامبر اجرایی می‌شود، انتظار می‌رود تا حد زیادی صادرات نفت روسیه کاهش یابد. تحریم‌های نفت خام روسیه، پایان عرضه ذخایر استراتژیک نفت آمریکا، کاهش ارزش دلار و کاهش تولید اوپک پلاس، شرایط عالی برای قیمت‌های بالای نفت ایجاد می‌کند.
دیدگاه شما