مثالی از انتشار اوراق بهادار

مفهوم "اوراق بهادار" با تجارت در بازار ارز بین المللی ارتباط ناگسستنی دارد. این یکی از محبوب ترین دارایی های اساسی در جهان است و ثروت یک تاجر اغلب به توانایی کار با آن بستگی دارد.

دوری از شبهه ربا در اوراق قرضه با ابزارهای مالی اسلامی

دکتر «مهدی طغیانی» کارشناس حقوق اقتصادی در گفت‌وگو با «حمایت» مشکل اصلی اوراق قرضه را شبهه ربوی بودن آن‌ها عنوان کرد و افزود: به همین دلیل بعد از انقلاب که بانکداری اسلامی پایه‌گذاری و ربوی بودن بانکداری با سود ثابت مسجل شد، انتشار این اوراق را نیز به سبب سود ثابتی که به آن‌ها تعلق می‌گرفت متوقف کردند.وی ادامه داد: اینکه این اوراق قرضه برای تامین منابع مالی شر‌کت‌های خصوصی یا دولتی منتشر شوند در اصل قضیه تفاوتی ایجاد نمی‌کند و به خاطر نرخ بهره ثابت این اوراق، امکان انتشار آن‌ها از نظر شرعی وجود ندارد، در دیگر کشورهای اسلامی نیز در بانکداری اسلامی اوراق قرضه برای تامین منابع مالی مطرح نمی‌شود.

ارتباط صکوک و اوراق قرضه

وی با بیان اینکه عده‌ای از صکوک به‌عنوان اوراق قرضه اسلامی نام می‌برند، گفت: در اصل این تعبیر درست نیست و این دو ماهیتی متفاوت دارند، فرض کنید یک شرکت دولتی بخواهد برای منابع مالی پروژه‌ای را تامین کند، اگر این پروژه واقعی باشد و نه صرفا برای تبدیل دارایی به بدهی، این کار را می‌تواند از طریق صکوک انجام دهد. صکوک شیوه نوینی است که کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه از آن استفاده می‌کنند. این حقوقدان با اشاره به سابقه 23 ساله انتشار اوراق مشارکت در کشور گفت: دولت به تازگی دنبال متنوع‌سازی این اوراق مشارکت است تا بتوانند به‌طور گسترده‌تری منابع مالی لازم را برای انجام پروژه‌های خود جمع‌آوری کند.

انواع صکوک در دنیا

طغیانی با بیان اینکه در دنیا 14 نوع قرارداد صکوک وجود دارد افزود: دارایی‌محور بودن اوراق صکوک یکی از مزایای این اوراق نسبت به اوراق قرضه است. دارایی‌محوری در صکوکات بدین معناست که این اوراق براساس دارایی منتشر می‌شود، برعکس اوراق قرضه بدهی‌محور هستند. بر این اساس منتشر می‌شوند، به عبارت بهتر بدهی‌ها مبنای انتشار اوراق قرضه هستند. وی بر همین اساس عنوان کرد: یکی دیگر از مزایای اوراق صکوک نسبت به اوراق قرضه این است که صکوک حتماً برای پروژه عملیاتی منتشر می‌شود نه صرفا برای تغییر زمان یا به تاخیر انداختن بدهی‌ها. طبعا این اوراق اگر صوری نباشند و صرفا به خاطر موکول کردن بدهی‌ها به تاریخ دیگری صادر نشوند، آثار مثبتی را روی رشد و توسعه اقتصاد کشور می‌گذارند. برای مثال اگر اوراق صکوک مشارکت، برای پروژه (الف) توزیع می‌شوند باید این صکوکات برای تامین منابع مالی پروژه (الف) هزینه شوند نه برای پرداخت بدهی‌های شرکت.

دنیا از صکوک استقبال می‌کند

وی در ادامه با تاکید بر اینکه در دنیا بحث اوراق صکوک به شدت مثالی از انتشار اوراق بهادار مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: به‌عنوان مثال کلیه هزینه 10هزار میلیارد تومانی فاز دوم فرودگاه دبی از انتشار اوراق صکوکات تامین شده است. این کارشناس مسایل اقتصادی ثبات در قوانین و مقررات را لازمه هر نوع سرمایه‌گذاری دانست و افزود: روشن بودن قوانین و مقرارات می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری کمک کند و خوشبختانه در مورد بحث اوراق صکوک قوانین خوبی وجود دارد.

ارتباط دو طرف در قرارداد و معامله

وی ادامه داد: این اوراق تفاوت‌های عمده‌ای با اوراق قرضه دارند. به‌طوری که در اوراق قرضه ارتباط دو طرف معامله به شیوه قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است اما در اوراق مشارکت ارتباط دو طرف به صورت شراکت است و معمولاً در قالب عقد مشارکت مدنی به انتشار این اوراق می‌پردازند. طغیانی افزود: تعیین نرخ بهره ثابت مهم‌ترین زمینه تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت است. نرخ بهره در اوراق قرضه به صورت ثابت در نظر گرفته می‌شود و در زمان سررسید مقرر باید اصل و سود از پیش تعیین‌شده به خریدار اوراق پرداخت شود در حالی که در اوراق مشارکت سود به صورت علی‌الحساب تعیین می‌شود و فرد در سود تأمین مالی پروژه اقتصادی شریک محسوب خواهد شد.وی ادامه داد: همچنین در اوراق قرضه بانی اوراق می‌تواند قرض‌ها را در هر فعالیتی مورد استفاده قرار دهد اما در اوراق مشارکت زمینه انتشار فقط در طرح‌های تولیدی، عمرانی و خدماتی خواهد بود.

نظارت وجود دارد

وی درباره نظارت بر شرکت‌های منتشرکننده صکوک گفت: بحث نظارت بر عملکرد شرکت‌هایی که از صکوک استفاده می‌کنند در ساختار صکوک پیش‌بینی و نهادسازی شده است و نهادهای مختلفی تعیین شدند تا به نمایندگی از سرمایه‌گذار به صورت مستقل بر عملکرد نهاد منتشرکننده نظارت کنند.این کارشناس مسایل حقوقی؛ موسسات امین را مسئول نظارت بر عملکرد شرکت‌های منتشرکننده اوراق صکوک دانست و بیان کرد: این شرکت‌ها اعتبارشان را از این راه کسب کردند و بهتر است دولت از تشکیل این موسسه‌های امین استقبال کند اما با توجه به اینکه ساختارهای بازار سرمایه کشور، دولتی است عملا این موسسات امین حضور چندانی در این عرصه ندارند.وی ادامه داد: اگر زمانی معلوم شود که موسسات امین با منتشرکننده اوراق زد و بند کرده‌اند به‌طور کامل اعتبارشان را مثالی از انتشار اوراق بهادار از دست می‌دهند زیرا اعتبار این نهادها در گرو صداقتشان است.

یکسری جریمه و مجازات

غفران حسینی، حقوقدان نیز در گفت‌وگو با «حمایت» درباره مجازات‌هایی که مجرمان صکوک به آن محکوم می‌شوند گفت: برابر قانون بازار اوراق بهادار کسی که اطلاعات نهانی مربوط به اوراق بهادار را در اختیار دیگری قرار داد به‌طوری که به صاحب حق ضرری برسد به حبس تعزیری از سه‌ ماه تا یک سال یا به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به‌دست آمده یا زیان متحمل‌نشده یا هر دو مجازات محکوم می‌شود. وی ادامه داد، این جریمه برای کسانی که با استفاده از اطلاعات نهانی، به معاملات اوراق بهادار مبادرت می‌کنند همچنین افرادی که اقدام به اغوای مردم کرده و شرایط اعلامیه پذیره‌نویسی را رعایت نکنند نیز در نظر گرفته می‌شود. این کارشناس حقوقی تاکید کرد: برابر قانون فعالان در بازار صکوک حق ندارند اطلاعات خلاف واقع یا مستندات جعلی را به سازمان ارایه کنند. این کارهای آن‌ها برابر جعل است و متناسب با مجازات این جرم در قانون مجازات، تنبیه می‌شوند. وی تاکیدکرد: برابر ماده 48 این قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی « کارگزار یا معامله‎گر، بازارگردان و مشاور سرمایه‌گذاری که اسرار اشخاصی را که برحسب وظیفه از آن‌ها مطلع شده یا در اختیار وی قرار دارد، بدون مجوز افشا نماید، به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد.»

آنهایی که تعزیری حبس می‌شوند

البته به گفته حسینی افرادی نیز هستند که برابر قانون به حبس تعزیری از یک‎ تا شش‎ماه یا به جزای نقدی معادل یک تا سه برابر مثالی از انتشار اوراق بهادار مثالی از انتشار اوراق بهادار سود به‌دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد. وی افزود: این جریمه برای افرادی است که 1. بدون‌ رعایت مقررات این قانون تحت هرعنوان به فعالیت‎هایی از قبیل کارگزاری، معامله‎گری یا بازارگردانی که نیازمند اخذ مجوز است اقدام کنند. 2. هر شخصی که به موجب این قانون مکلف به ارایه تمام یا قسمتی از اطلاعات، اسناد و یا مدارک مهم به سازمان باشد و از انجام آن خودداری کند. 3. هر شخصی که مسئول تهیه اسناد، مدارک، اطلاعات، «بیانیه ثبت» یا «اعلامیه پذیره‎نویسی» و امثال آن‌ها برای ارایه به سازمان است و نیز هر شخصی که مسئولیت بررسی و اظهارنظر یا تهیه گزارش مالی، فنی یا اقتصادی یا هرگونه تصدیق این مستندات و اطلاعات را برعهده دارد و در اجرای وظایف محوله از مقررات این قانون تخلف کند.وی ادامه داد: همچنین هر شخصی که عالماً و عامداً هرگونه اطلاعات، اسناد، مدارک یا گزارش‎های خلاف واقع مربوط به اوراق بهادار را به هر نحو مورد سوءاستفاده قرار دهد.

اگر مجرم حقوقی باشد

به هر حال در بازار صکوک همه اشخاص حقیقی نیستند، به گفته حسینی، در صورت ارتکاب تخلفاتی که در بالا مطرح شد توسط اشخاص حقوقی، مجازات‌های پیش‌بینی‌شده بر حسب مورد درباره آن دسته از اشخاص حقیقی اعمال می‌شود که از طرف اشخاص حقوقی، مسئولیت تصمیم‌گیری را بر عهده دارند.وی ادامه داد: در این‌باره و براساس ماده 52 قانون بازار اوراق بهادار، سازمان مکلف است مستندات و مدارک مربوط به جرایم موضوع این قانون را گردآوری و به مراجع قضایی ذی‎صلاح اعلام کند. البته گاهی نیز خود سازمان شاکی می‌شود و موضوع را به‌عنوان شاکی پیگیری می‌کند. همچنین اگر در اثر این جرایم، ضرر و زیانی متوجه سایر اشخاص شده باشد، زیان‎دیده می‎تواند برای جبران آن به مراجع قانونی مراجعه دادخواست ضرر و زیان تنظیم کند.

اوراق رهنی چیست؟ | انواع و ویژگی‌های آن

اوراق رهنی نوعی ابزار تامین مالی به حساب می‌آید که در این چند سال اخیر وارد بازار سرمایه ایران شده و به آن رونق بخشیده است. خریدوفروش این اوراق هم به نفع نظام بانکی کشور است، هم به دارندگان آن سود می‌رساند و از همه مهم‌تر شرایطی فراهم می‌آورد تا افراد بیشتری بتوانند وام بگیرند.

یعنی با خرید اوراق رهنی، علاوه براینکه پول خود را در جایی امن سرمایه‌گذاری می‌کنید و سود می‌برید، به خریداران خانه هم وام می‌دهید.

جذابیت این بازار در این است که منافع حاصل از وام ‌های رهنی یک ‌کاسه می‌شود ‌و به‌صورت اوراق مثالی از انتشار اوراق بهادار بهادار با ضمانت سند منازل به بازار سرمایه راه پیدا می‌کند. صدور مجوز انتشار این اوراق از سوی سازمان بورس به ایجاد تحرک در بازار مسکن و اصلاح ساختارهای مالی بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگ کمک می‌کند.

اوراق رهنی (MBS) چیست؟

تا قبل از اینکه صحبتی از اوراق رهنی به میان بیاید، روال کار بانک‌ها به این‌صورت بود که به مردم برای خرید خانه وام می‌دادند و در ازای مبلغی که می‌گرفتند سود دریافت می‌کردند. آن‌ها تک‌تک وام‌های رهنی را در دفترهای خود ثبت و نگه‌داری کرده و مبلغ اصل وام و سود آن را در مدت زمان طول عمر آن دریافت می‌کردند. طول عمر وام‌های رهنی به‌طورمعمول بلندمدت و ۱۲ ساله است. بانک‌ها مجبور بودند تا ۱۲ سال این وام‌ها را نگه‌داری کنند. بنابراین‌، سرمایه آن‌ها به مدت ۱۲ سال قفل می‌شد.

با ورود اوراق رهنی به بازار سرمایه، روند کار تغییر پیدا کرد. بانک‌ها اصل وام را به همراه سودش به سرمایه‌گذاران فروختند تا منابع خود را آزاد کنند و در ازای خدماتی که به مردم ارائه می‌دهند کارمزد بگیرند. برای این منظور وام‌های رهنی‌ خود را تجمیع کرده و آن‌ها را به‌صورت یک برگه بدهی به نهاد واسط می‌فروشند. نهاد واسط وظیفه دارد تا وام‌ها را طبقه‌بندی کرده و براساس میزان ریسک‌پذیری و کیفیت، آن‌ها را به سرمایه‌گذاران مختلف ارائه دهد. تضمین کننده اوراق رهنی (MBS) سند رهن منازل است.

به طور کلی این اوراق به هدف خرید مطالبات رهنی یا همان مطالبات مدت‌دار مانند فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک و جعاله (به استثنای سلف) تهیه و منتشر می‌شود. برخلاف اوراق بهادر با پشتوانه دارایی (ABS) که با وام ماشین، وام منازل ساخته شده، بستانکاری‌ها، وام کارت‌های اعتباری و… می‌توان آن را تضمین کرد، اوراق رهنی MBS تنها سند ملکی را به عنوان ضامن مورد قبول قرار می‌دهد.

ویژگی های اوراق رهنی

سرمایه‌گذاری بر روی اوراق رهنی ریسک خاصی ندارد. این شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی آن‌ها به شمار بیاید. مطمئناً زمانی که بانک مسکن وام‌دهنده و ضامن اوراق و سازمان حسابرسی کشور، امین (حسابرس) آن باشد، این نوع سرمایه‌گذاری امنیت بالایی خواهد داشت. نرخ سود بالا از دیگر ویژگی این اوراق است که آن را جذاب می‌سازد.

ساختار انتشار اوراق رهنی شامل مراحل زیر می‌شود:

• عامل فروش اوراق رهنی توسط بانی (مثلاً بانک مسکن) آن از میان شرکت‌های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران يا فرابورس ايران انتخاب می‌شود.
• نهاد واسط، اوراق رهنی را برای فروش به انتشار می‌گذارد و وجوه نقد سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری می‌کند.
• نهاد واسط پول خرید وام‌ها را به بانی می‌دهد و در ازای آن اوراق تسهیلات رهنی دریافت می‌کند.
• نهاد واسط این اوراق را به دست سرمایه‌گذاران می‌رساند و سرمایه‌گذاران نیز بازپرداخت اوراق را به همراه سودی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد، دریافت می‌کند.

MBS ابزار تامین مالی مناسبی برای بنگاه‌هایی مثل بانک، شرکت‌های خودروسازی و … به حساب می‌آید که مطالبات بلندمدت دارند. وثیقه این مطالبات هم اتومبیل یا ملک است. به عنوان مثال اگر شرکت خودروسازی اتومبیل‌هایش را به صورت اقساطی فروخته باشد، همان اتومبیلی که قسطی فروخته شده است را به عنوان وثیقه درنظر می‌گیرد. شرکت خودروساز این امکان را دارد تا از محل مطالباتی که انجام داده، اوراق رهنی منتشر کند. مهم‌ترین فرق این اوراق با اوراق خرید دین وجود اسناد رهنی است که به عنوان پشتوانه قراردادها عمل می‌کند و ارزش اسمی اوراق را افزایش می‌دهد.

در انتشار این اوراق، مطالبات نباید معوق بوده یا سررسید آن‌ها بیش از یک سال باشند. انتقال مطالبات به نهاد واسط تنها از طریق دفتر اسناد رسمی صورت می‌گیرد.

مزایا و تأثیر اوراق رهنی بر رونق اقتصادی

تبديل تسهیلات رهنی به اوراق بهادار، بازار سرمايه‌گذاری نوظهوری را ایجاد کرده است که سرمایه‌ای با نقدينگی بالا و ریسک کم به مردم عرضه می‌کند و به بانک‌ها کمک می‌کند تا وام‌های بیشتر با سقف قیمتی بالاتر ارائه دهند. از جمله مهم‌ترین مزایا انتشار اوراق رهنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

• نقدینگی بیشتر
• مدیریت ریسک بهتر
• منابع تأمین مالی متنوع‌تر
• ثروت بیشتر برای سرمایه‌گذاران
• توان بیشتر بانک برای تطبیق دادن دارایی‌ها و بدهی‌ها
• نسبت‌های مالی بهتر برای بانی اوراق
• امکان کسب درآمد از طریق ایفای نقش عامل

اجازه دهید علاوه بر موارد ذکر شده، به برخی دیگر از مزایای این نوع اوراق بهادار مفصل‌تر بپردازیم.

افزایش قدرت وام‌دهی

قدرت انتشار اوراق رهنی در این است که به بانک‌ها کمک کند مبالغی که به مردم وام داده‌اند را خیلی سریع‌تر از قبل به چرخه مالی بانک برگردانند. به این طریق متقاضیان بیشتری از تسهیلات مسکن برخوردار می‌شوند. MBS به بزرگ‌تر شدن بازار اولیه رهن و افزایش وام‌دهی ‌بانک‌ها در بخش مسکن کمک می‌کند. از این شیوه تأمین مالی به‌ عنوان استراتژی آزادسازی منابع بانکی هم یاد می‎کنند که وابستگی بانک‌ها به منابع بانک مرکزی را کاهش می‌دهد.

فرصت سرمایه‌گذاری امن

امنیت اوراق رهنی از این جهت تضمین شده است که بانک مسکن تا پایان زمان بازپرداخت وام، سند مسکن خریداری شده را در رهن خود نگه می‌دارد. بنابراین احتمال پرداخت نشدن اقساط وام مسکن در مقایسه با وام‌های دیگر بسیار کمتر است.

حفظ حداکثر کفایت سرمایه

نسبت کفایت سرمایه بالا یک بانک، عملکرد خوب، باثباتی و اعتبار بالا آن را نشان می‌دهد. افزایش معوقات بانکی، بانک‌ها را دچار مشکلات فراوانی کرده و فرآیند وام‌دهی را برای آن‌ها دشوار ساخته است. انتشار اوراق رهنی کمک کرد تا بدهی بانک‌ها کمتر شده، دارایی‌های آن‌ها افزایش یافته و نسبت‌های مالی‌شان بهبود پیدا کند.

بالا بردن ضریب فزاینده بانک‌ها

ضریب فزاینده پول نشان می‌دهد که بانک توانسته است چند برابر سپرده‌ای که در اختیار داشته، پول بانکی خلق کند و بر سرمایه خود بیافزاید. اوراق رهنی فرصت‌های سرمایه‌گذاری را افزایش داده و به تسهیل پرداخت بدهی‌های دولت کمک می‌کند. کاهش بدهی‌های بانکی و افزایش کارمزدهای حاصل از وام‌دهی در بخش مسکن به بالا رفتن ضریب فزاینده بانک‌ها کمک می‌کند.

رونق مسکن و صنایع وابسته

اوراق رهنی مسکن باعث گردش نقدینگی بیشتر در بازار مسکن می‌شود. بانک‌ها به این روش می‌توانند منابع خود را سریع‌تر شارژ کرده و درنتیجه نقدینگی خود را بالا ببرند تا وام‌های مسکن بیشتری به مشتریان‌شان بدهند. بالا رفتن ضریب فزاینده بانکی و افزایش گردش نقدینگی با اثر حداقلی تورم، به بازار مسکن و صنایع وابسته آن رونق می‌بخشد. چراکه افراد بیشتری قدرت خرید در آن‌ها را پیدا می‌کنند.

تقویت بازار بدهی

زمانی که وام‌ها به اوراق بهادار تبدیل می‌شوند، درآمـدهـای آتـی بانک‌ها در زمان حال نقد می‌شوند و احتمال اضافه برداشت‌ از بانک مرکزی را کاهش می‌دهد. از سویی دیگر انتـشار این اوراق ارزش افـزوده سهامداران را زیاد کرده و آن‌ها را تشویق می‌کند تا در پروژه‌های بیشتری که خالص ارزش فعلی مثبت دارند سرمایه‌گذاری کنند.

انواع اوراق رهنی

اوراق رهنی به دو نوع مسکونی که پشتوانه آن‌ها وام‌های رهنی مسکونی و تجاری که پشتوانه آن‌ها وام‌های رهنی مربوط به دارايی‌های تجاری است، تمیز داده می‌شود. تسهیلات رهنی تجاری از شروط محدودكننده‌تری برخوردار هستند مثالی از انتشار اوراق بهادار و نرخ سود ثابتی دارند.

اوراق رهنی مسکن

در کشور ما تا قبل از این‌که پیشنهاد اوراق رهنی مسکن داده شود، تنها روش تأمین مالی بخش مسکن، سیستم سپرده‌گذاری بانک‌ها بود. با ظهور این اوراق در بازار سرمایه‌گذاری، بانک‌ها نیز اوراق برخی از وام‌هایی که به مشتریان خوش‌حساب خود داده مثالی از انتشار اوراق بهادار بودند را وارد بازار بورس کردند. به عنوان مثال بانک مسکن اوراق‌‌رهنی خود را با شرایط زیر ارائه داد:

• مبلغ اوراق: ۳۰۰ میلیون تومان
• دوره عمر اوراق: ۲ سال
• نرخ اسمی اوراق: ۱۸.۵ درصد
• دوره‌های پرداختی: هر سه ماه یک‌بار از تاریخ انتشار اوراق
• محل معاملات ثانویه: بازار فرابورس ایران
• تاریخ انتشار اوراق: ۱۳ تیر ۱۳۹۵
• مدت عرضه اوراق: ۳ روز
• ارکان اوراق:
• ناشر: شرکت واسط مالی آبان دوم؛
• بانی، ضامن و عامل وصول: بانک مسکن؛
• متعهد پذیره‌نویس، مشاور طراحی شیوه تامین مالی و عرضه اوراق بهادار و بازارگردان: شرکت تأمین سرمایه بانک مسکن؛
• امین: سازمان حسابرسی؛
• عامل فروش: شرکت کارگزاری بانک مسکن؛
• عامل پرداخت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه

اوراق رهنی سهام

فرآیند انتشار اوراق رهنی به این شکل است که مطالبات بلندمدت شرکت‌ها در بازار سرمایه برای فروش گذاشته می‌شوند. بانک‌ها، شرکت‌های خودروسازی و شرکت‌های لیزینگ از جمله مهم‌ترین شرکت‌هایی هستند که مطالبات بلندمدت خود را به‌صورت اوراق‌رهنی سهام درآورده و آن را وارد بازار سرمایه می‌کنند. این اوراق در بازار بورس قابل معامله هستند. دیگر شرکت‌هایی که مطالبات بلندمدت داشته اما وثایق رهنی در اختیار ندارند، می‌توانند از طریق انتشار خرید دین تأمین مالی کنند.

اوراق رهنی در ایران

سازمان بورس و اوراق بهادار در آبان سال ۹۴ اعلام کرد، بانک‎ها و مؤسسات اعتباری می‎توانند تمام یا بخشی از مطالبات ناشی از وام‌های خود را که دارای رهن معتبر هستند به‌صورت اوراق بهادار در بازار سرمایه بفروشند. این اوراق امکان خریدوفروش در بازار ثانویه را هم دارند. یک ماه بعد این اوراق به شرح زیر به تصویب رسیده شدند:

«MBS اوراق بهاداری است که به هدف خرید مطالبات رهنی توسط ناشر منتشر شده و در بازارهای بورس یا خارج از بورس قابل معامله خواهد بود.»

پس از صادر شدن مجوز، اوراق رهنی بانک مسکن بعد از درج در فهرست نرخ‌های بازار اوراق بدهی فرابورس ایران، به صورت حراج تک قیمتی عرضه شد. بانک مسکن بار دیگر در سال ۹۹ این اوراق را در بازار عرضه کرد. در حال حاضر این بازار بیش از گذشته در ایران شناخته شده است و می‌توان امیدوار بود تا آینده آن بسیار درخشان‌تر از امروز باشد.

مثالی از انتشار اوراق بهادار

در مطالب قبلی، بازار سهام و نحوۀ معاملات در آن توضیح داده شد. در ادامه، انواع اوراق بهادار معرفی خواهد شد. در این نوشته اوراق مشارکت با ذکر یک مثال مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اوراق مشارکت، اوراق بهاداری است که به موجب آن، خریدار اوراق در فرآیند تأمین مالی یک طرح، مشارکت می‌کند. به طور مثال، یک شرکت به منظور احداث خط تولید جدید، نیاز به تأمین مالی دارد. بر اساس تحقیقات کارشناسی صورت گرفته، این طرح، توجیه اقتصادی داشته و در صورت اجرا، ظرف چهار سال آتی، از محل درآمد ناشی از افزایش فروش، سرمایۀ صرف شده جبران می‌شود. همچنین میزان سودآوری شرکت سالانه 25 الی 35 درصد خواهد بود.

انتشار اوراق مشارکت یکی از روش‌های تأمین مالی است. شرکت با کمک یک نهاد واسط، اوراق را منتشر کرده و به سرمایه‌گذاران عرضه می‌کند. از این‌رو سرمایۀ مورد نیاز برای احداث خط تولید جدید، فراهم می‌شود و خریداران اوراق در سود شرکت، سهیم خواهند شد.

نهاد واسط، با دریافت کارمزد به انتشار اوراق کمک می‌کند و همچنین تضمین پرداخت سود در فواصل معین را به عهده دارد. این نهاد می‌تواند دولت یا نهادهای معتبر مالی باشد.

با توجه به این که اوراق مشارکت ریسک مثالی از انتشار اوراق بهادار بسیار کمی دارد بازدهی آن نیز متناسب با ریسک آن، کم است.سود اوراق مشارکت به صورت علی‌الحساب و در فواصل زمانی یک یا سه ماهه، پرداخت می‌شود و در پایان پروژه، ناشر موظف است سود قطعی را محاسبه کرده و در صورت بیشتر بودن آن از سود علی‌الحساب، مابه‌التفاوت را به دارندۀ اوراق پرداخت کند. اگر سود قطعی از سود پرداختی کمتر باشد، جبران آن به عهدۀ ضامن اوراق مشارکت است. یکی از جذابیت‌های این اوراق، معاف از مالیات بودن سود آن است.

اوراق مشارکت اغلب بی‌نام منتشر می‌شود و فردی که آن را در اختیار دارد مالک آن شناخته می‌شود. بنابراین باید در نگهداری از آن مانند اسکناس عمل کرد. البته این امکان فراهم است که افراد، اوراق خود را در بانک به امانت بگذارند تا از سرقت، آتش‌سوزی و موارد دیگر در امان باشد.

طرح‌هایی که بابت تأمین مالی آنها اوراق مشارکت منتشر می‌شود اغلب بلندمدت هستند به همین علت سررسید اوراق نیز معمولا 3 یا 4 ساله است اما دارندۀ اوراق می‌تواند پیش از سررسید، آن را به فروش برساند.

در این مطلب اوراق مشارکت و نحوۀ انتشار آن با ذکر مثال مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه سایر اوراق بهادار، معرفی خواهد شد.

اوراق بهادار

مفهوم "اوراق بهادار" با تجارت در بازار ارز بین المللی ارتباط ناگسستنی دارد. این یکی از محبوب ترین دارایی های اساسی در جهان است و ثروت یک تاجر اغلب به توانایی کار با آن بستگی دارد.

تعریف

چندین فرمول وجود دارد که مفهوم "امنیت" را آشکار می کند. هرکدام روی مثالی از انتشار اوراق بهادار برخی از ویژگیهای مهم اوراق متمرکز هستند.

اوراق بهادار از نظر قانونی الزام آور است، غالباً در رابطه با امور مالی یا هر نوع دارایی.

اروراق بهادار دارایی اساسی در قالب یکی از اشکال سرمایه است. این کالا را می توان به جای پول مبادله کرد و در بازار مثالی از انتشار اوراق بهادار استفاده کرد و سود از آن کسب کرد.

اوراق بهادار هرگونه حقوق صاحبان خود آن را تأیید می کند.

نحوه کار اوراق بهادار

راحتی اوراق بهادار در تطبیق پذیری آنها نهفته است. به عنوان مثال، اگر از امنیت در قالب سرمایه یا کالای خاصی استفاده شود ، حضور فیزیکی این کالا به سادگی معلو است. با استفاده از اوراق به عنوان جایگزین مستقیم، می توان آن را خرید یا فروخت. بنابراین، اوراق خود یک کالا هستند. همچنین، اوراق بهادار می تواند به عنوان موارد سرمایه گذاری در یک شرکت استفاده شوند.

برای ظاهر اوراق بهادار، لازم است تا انتشار و توزیع انجام شود. صادرکننده در این مورد شرکتی است که مثلاً از جذب وجوه جدید سود می برد. دولت اغلب صادرکننده است و مایل به دستیابی به اهداف مشابه است. همچنین، انتشار اوراق بهادار می تواند از طریق یک شخص حقوقی یا یک شخص حقیقی و همچنین برخی از مقامات انجام گیرد.

در اینجا لیستی از اهداف اصلی استفاده شده برای انتشار اوراق بهادار:

• برای افزایش سرمایه در حال حاضر موجود در یک شرکت یا شرکت سهامی.
• جذب سرمایه اولیه یک شرکت جدید یا شرکت سهامی خاص.
• برای به دست آوردن سرمایه گذاری یا وام جدید.
• هنگامی که یک شرکت در یک شرکت سهامی مجددا سازماندهی می شود.
• در صورت لزوم تغییر دامنه حقوق صاحبان اوراق بهادار.

در تعدادی از کشورها قوانین ویژه ای وجود دارد که کلیه جنبه های رسیدگی به اوراق بهادار، از شماره آنها تا کلیه معاملات بازار را که با آنها اتفاق می افتد کنترل می کند.

انواع اوراق بهادار

لازم به ذکر است که همه نوع اسنادی که در آن انتقال سرمایه یا وجوه انجام شده است نمی توانند اوراق بهادار محسوب شوند. به عنوان مثال، چک صندوقدار نمی تواند اوراق محسوب شود.
اوراق بهادار از نظر ظاهری و از نظر هدف با یکدیگر متفاوت است. آنها ممکن است اهداف کاملاً متفاوتی داشته باشند، اما انواع اوراق بهادار در یک نکته کلیدی یکسان هستند: آنها به گونه ای ایجاد شده اند که صاحب آنها بتواند در آینده سود کسب کند.

انواع اصلی اوراق بهادار:

اوراق اشتراکی - سندی در مورد مشارکت سهام در ایجاد سرمایه مجاز و حق سهم در سود.

اوراق بهادار بدهی (اعتباری) - سندی در مورد قرار دادن سپرده یا وام در بانک، که حق سپرده گذار را برای بازگرداندن آن و بهره از آن تأیید می کند. این نوع اوراق بهادار شامل موارد زیر است:

• اوراق قرضه
• سفته
• گواهی های بانکی (انواع)

ابزارهای مالی مشتق - توافق نامه ای در مورد حق خرید یا فروش اوراق بهادار. این نوع اوراق بهادار شامل موارد زیر است:

• آپشن ها
• معاملات آتی
• ضمانت نامه

اوراق بهادار سهام - برای تجارت در بورس سهام و برای سرمایه گذاری در سرمایه گذاری استفاده می شود. طولانی مدت یا نامشخص هستند. این نوع اوراق بهادار شامل موارد زیر است:

• سهام
• اوراق قرضه

اوراق بهادار تجاری - که در بازار استفاده می شود، به طور معمول خرید و فروش می شود و کوتاه مدت است. این نوع اوراق بهادار شامل موارد زیر است:

• اعتبار نامه
• سفته

اوراق بهادار قابل فروش دوباره قابل فروش است.
اوراق بهادار غیر قابل فروش فقط یک بار فروخته می شود.

به عنوان یک قاعده، محبوب ترین اوراق بهادار در جهان سهام از همه نوع است. آنها بدون توجه به تفاوت هایشان در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند.

مشخصات اوراق بهادار

همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، همه اسناد مربوط به امور مالی را نمی توان یک اوراق در نظر گرفت. برای دستیابی به یک سند به عنوان یک مقام رسمی، باید مجموعه ای از ویژگی های از پیش تعیین شده توسط قانون را داشته باشد.

مشخصات اوراق بهادار:

- انطباق با استاندارد ها. همه موارد موجود در سند مطابق با استانداردهای تعیین شده اوراق بهادار است: فرم ، محافظت ، اطلاعات.
- قابل مذاکره. سند می تواند یک نوع محصول یا وسیله پرداخت باشد.
- دسترسی. از این سند می توان در بازارها استفاده کرد. می توان آن را خریداری کرد، و فروخت، هر معامله ای که با آن انجام شود کاملاً قانونی خواهد بود.
- نقدینگی. اگر سند یک دارایی اساسی است، برای فروش سریع باید نقدینگی داشته باشد.
- ضرورت عملکرد. در این سند آمده است كه پس از مدت معینی، بدهی یا وام وام گرفته شده باید برگردانده شود. بر خلاف IOU ، این سند باید حاوی سایر مشخصات امنیتی باشد
- سریالی بودن. معمول است که اوراق سهام چند جلدی باشند. انتشار این اوراق بهادار لزوماً در دسته های گوناگون اتفاق می افتد و به هر مقدار قابل خریداری است.
- ذکر ریسک و ضررهای احتمالی هنگام سرمایه گذاری در دارایی
- تنظیم و شناخت کامل توسط دولت و کشور.

همچنین لازم به توضیح است که اوراق بهادار باید توسط کشوری که در آن توزیع می شود به رسمیت مثالی از انتشار اوراق بهادار شناخته شود.

• حق کمیسیون اوراق بهادار بازار بورس
• قانون اوراق بهادار سال 1933

اگر برای شما راحت‌تر است از طریق شبکه‌های اجتماعی اطلاعات تحلیل ما را دنبال کنید، به اکانت‌های ما در شبکه‌های اجتماعی مشترک شوید!

بررسی فقهی انتشار اوراق بهادار اسلامی قابل تمدید (با تأکید بر اوراق مشارکت، اجاره، مثالی از انتشار اوراق بهادار مرابحه، سلف و اسناد خزانه اسلامی) مقاله

عدم تطابق نرخ سود اسمی اوراق و نرخ‌ سود مورد انتظار بازار در اوراق با سررسیدهای میان و بلندمدت، موجب ایجاد ریسک نرخ سود برای سرمایه‌گذاران و همچنین برای ناشران اوراق می‌‌گردد. در صورتی که انتظارات از نرخ‌های سود میان‌مدت و بلندمدت نزولی باشد، تعیین نرخ سود اوراق، بالاتر از نرخ انتظاری موجب افزایش جذابیت اوراق برای سرمایه‌گذاران و به زیان بانی یا ناشر خواهد شد؛ و بالعکس این نکته برای انتظارات صعودی نرخ‌ها نیز صادق است. بنابراین به منظور کاهش ریسک نرخ سود، باید در نرخ سود و یا سررسید اوراق تعدیل صورت گیرد. انتشار اوراق با سررسید‌های کوتاه‌مدت منضم به اختیار تمدید سررسید یکی از راهکارهای کاهش ریسک‌ نرخ سود برای طرفین معامله (بانی و سرمایه‌گذاران) است. به عبارت دیگر این روش به نوعی یک پوشش بیمه‌ای در نرخ سود برای یک دوره زمانی ایجاد خواهد کرد. در این مقاله با روشی تحلیلی- توصیفی، این اوراق معرفی گردیده و ضمن بیان ریسک‌های آن به تبیین فقهی این نوع اوراق پرداخته شده است. پنج نوع اوراق بهادار اسلامی شامل اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، سلف موازی استاندارد و اوراق اسناد خزانه اسلامی قابل تمدید مورد بررسی فقهی قرار گرفت. اوراق مرابحه و اسناد خزانه اسلامی به دلیل ماهیت دینی بودن، قابلیت تمدید سررسید را نخواهند داشت ولی اوراق مشارکت، اجاره و سلف موازی استاندارد قابلیت تمدید یا تعویق سررسید را خواهند داشت.

In long and midterm maturity securities, mismatched nominal interest rate and required rate of return impose interest rate risk on investors and issuers. If long term and midterm expected interest rates are downward, fixing interest rate of securities higher than the expected rate would cause the attractiveness of securities for investors and losses for originators. The opposite of this point is also true. Thus for decreasing the interest rate risk, maturity or interest rate of securities should be adjusted. One solution to the decrease of interest rate risk for both parties is issuance of short term securities with embedded extendible option. In other words, this solution provides some insurance for the interest rate in a determined time. In this paper, with analytical – descriptive method, this extendible security has been introduced and the specific risks and jurisprudential aspects of this kind of sukuk are explained. Jurisprudential aspects of five types of Islamic securities including musharaka, ijarah, murabaha, parallel salaf Sukuk and Islamic Treasury Bill have been investigated. The results show that because of their debt nature, extending the maturity for murabahah Sukuk and Islamic Treasury Bill is not permitted, whereas that of musharakah, ijarah and parallel Salaf Sukuk is permitted.

خلاصه ماشینی:

بررسی فقهی انتشار اوراق بهادار اسلامی قابل تمدید (با تأکید بر اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، سلف و اسناد خزانه اسلامی) سیدامیرحسین اعتصامی 1 تاریخ دریافت: 11/07/95 محمد سلیمانی 2 3 تاریخ پذیرش: 20/10/96 چکیده عدم تطابق نرخ سود اسمی اوراق و نرخ‌ سود مورد انتظار بازار در اوراق با سررسیدهای میان و بلندمدت، موجب ایجاد ریسک نرخ سود برای سرمایه‌گذاران و همچنین برای ناشران اوراق می‌‌گردد. در صورتی که انتظارات از نرخ‌های سود میان‌مدت و بلندمدت نزولی باشد، تعیین نرخ سود اوراق، بالاتر از نرخ انتظاری موجب افزایش جذابیت اوراق برای سرمایه‌گذاران و به زیان بانی یا ناشر خواهد شد؛ و بالعکس این نکته برای انتظارات صعودی نرخ‌ها نیز صادق است. به عنوان مثال، اوراق مالی A دارای سررسید چهار سال با نرخ کوپن سود 20% است و این اوراق منضم به دو اختیار تمدید سررسید یک سال برای بانی و سرمایه‌گذار می‌باشد. 7. قرارداد پایه در تمدید مهلت سررسید اوراق علاوه‌‌بر مطالب بیان شده در مورد اختیار باید اجرای این اختیار در هر کدام از قراردادها بررسی شود، یکی از شبهات جدی در تمدید برخی از اوراق، شبهه جریان ربای جاهلی است که عبارت است از افزودن در حق (دین)، در ازای افزودن طرف دیگر به موعد ادای آن، مانند آن که کسی جنسی را نسیه بخرد و با رسیدن موعد پرداخت بهای آن، از فروشنده بخواهد در ازای افزایش بدهی، زمان پرداخت آن را به تأخیر بیندازد (طوسی،1387ق، ج6، ص121). بنابراین افزایش تمدید اوراق در صورتی برای سرمایه‌گذار جذاب خواهد بود که قیمت اعمال اختیار فروش برای دارندگان اوراق متناسب با زمان تمدید شده و پیش‌بینی نرخ‌های مورد انتظار سرمایه‌گذاری تعدیل شود.