معاملات اختیار خرید و اختیار فروش چیست؟
معاملات اختیار خرید و اختیار فروش سهام از انواع قرارداد های اختیار معامله هستند که در روزهای پر تلاطم و حتی ریزشی بازار و سردرگمی معامله گران، می تواند نوعی بیمه برای دارایی سرمایه گذران باشد. این نوع معاملات برای کاهش ریسک سرمایه گذاران ایجاد شده است. در روزهای اخیر با توسعه اعتبار بازار اختیار معامله و اوراق مشتقه، قرارداد های اختیار خرید معامله توجه زیادی را به خود جلب کردهاند. اما دلیل اصلی محبوبیت این نوع قراردادها چیست؟ نحوه خرید و فروش قرارداد های اختیار معامله به چه صورت است؟ چطور میتوانیم با کمک این معاملات، دارایی خود را بیمه کنیم و جلوی زیان بیشتر را ناشی از افت قیمت سهام بگیریم؟ در ادامه با ما همراه باشید تا بطور ساده و روان با تعریف جامع قرارداد های مشتقه بازار بورس آشنا شوید.
دسترسی سریع:
اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟
در تعریف خلاصه، اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) نوعی قرارداد مشتقه مالی است که دارایی پایه آنها، سهام هستند. درواقع خریداران این بازار، حق خرید یا حق فروش یک دارایی مشخص را در زمان مشخص بدست می آورند و در صورتی که پیش بینی آنها از روند بازار محقق شد، مختارند که پای معامله بروند و در صورتی که پیش بینی آنها به در بسته خورد، می توانند از اجرای قرارداد خود صرف نظر کنند. اما فروشنده، این چنین حقی ندارد. فروشنده همواره متعهد است که در زمان موعد، در صورت حضور خریدار حتما پای معامله برود و معامله خود را اجرا کند. حتی اگر پیش بینی او محقق نشده باشد.
میدانم که درک این موضوع مخصوصا برای کسانی که در بازار اختیار معامله تازه وارد هستند، کمی سخت است. پس در ادامه در قالب یک مثال بسیار ساده و جذاب نحوه معاملات و ساز و کار بازار آپشن و تعریف قرارداد های اختیار خرید و اختیار فروش را توضیح داده ایم. اما پیش از خواندن ادامه مطلب، بهتر است بدانید در “دوره رایگان مدرسه اختیار معامله” هر آنچه باید از مقدمات و مبانی ابتدایی بازار آپشن بدانید گردآوری و تهیه شده است و به شما کمک می کند تا ساز و کار معاملات اختیار معامله را بهتر درک کنید.
دسترسی سریع:
اختیار خرید سهام چیست؟ ذکر مثال ساده
قاعده بازی اختیار خرید با ذکر یک مثال عینی: فرض کنید تحلیلی بر مبنای افزایش قیمت گوشی در 6 ماه آینده دارید. اتفاقا شما هم قصد خرید یک گوشی جدید دارید. پس می بایست به دنبال تحلیل افزایش قیمت گوشی، شما تصمیم بگیرید هر چه سریع تر تا قیمت آن گرانتر نشده برای خرید یک موبایل اقدام کنید. اما اینجا یک مشکل وجود دارد. شما در حال حاضر پول کافی ندارید و سرمایه بسیار کمتری در اختیار دارید و یا قصد دارید با سرمایه خود، جای دیگری سرمایه گذاری کنید.
آیا می شود حق خرید یا مالکیت یک گوشی مثلا 10 میلیون تومانی را با قیمت مثلا 1 میلیون تومان از فروشنده خرید؟ به طور عادی در بازار عمومی این امکان وجود ندارد. اما در بازار اختیار معامله این امکان وجود دارد. شما به عنوان خریدار موبایل به مغازه مربوطه مراجعه می کنید. شما با فروشنده بر سر قیمت توافقی 10 میلیون تومان برای 6 ماه آینده به تفاهم می رسید. پیش بینی شما این است که قیمت موبایل مورد علاقه تون قراره طی 6 ماه رشد قیمت داشته باشه و بیشتر از 10 میلیون تومان شود. از آن طرف فروشنده دقیقا طبق تحلیل خود، خلاف شما پیش بینی می کند. در واقع او معتقد است قیمت گوشی در 6 ماه آینده کمتر از 10 میلیون تومان خواهد شد. پس هرکدام از شما با میل خودتون و با فرض اینکه شما درست می گویید، پای میز مذاکره حاضر می شوید. شما به عنوان خریدار می بایست مبلغی را مثلا 1 میلیون تومان به عنوان حق خرید یا بلیط ( در اختیار معامله این مبلغ پرمیوم نام دارد که در ادامه توضیح خواهم داد) به فروشنده بدهید تا حق خرید آن محصول را برای خود رزرو کنید. بدین صورت فروشنده متعهد می ماند تا موبایل توافق شده را تا 6 ماه آینده به فرد دیگری نفروشد. فروشنده این مبلغ را در ابتدا دریافت می کند و البته یک مبلغ دیگری را در قالب وجه تضمین به فردی امین و واسط که قبول و مورد اعتماد طرفین است، می دهد و این پول تا روز آخر سررسید قرارداد، نزد این فرد حکم به امانت می ماند.
6 ماه آینده (حالت اول): پیش بینی خریدار محقق شده و قیمت گوشی مثلا به 15 میلیون تومان در بازار رسیده است. خریدار پای معامله رفته و قرارداد را اعمال می کند و گوشی 15 میلیونی را 10 میلیون خریداری می نماید. در اینجا خریدار که شما باشید، 50 %سود کسب کرده است. (یک نکته ریز وجود داارد که در ادامه خواهم گفت. فعلا این 50 درصد را بپذیرید.) فروشنده نیز ملزم است که گوشی را به قیمت توافقی 10 میلیون به خریدار تحویل دهد. پس از انجام همه تعهدات و مطالبات، وجه تضمین فروشنده، آزاد می شود.
6 ماه آینده (حالت دوم): پیش بینی فروشنده محقق شده و قیمت گوشی مثلا به 5 میلیون تومان (کمتر از قیمت توافق شده) در بازار رسیده است. در این صورت خریدار برای اینکه ضرر خود را به حداقل برساند به اصطلاح دبه می کند و پای معامله نمی رود. در این شرایط ضرر خریدار فقط محدود به همان مبلغ پرداختی اولیه (پرمیوم) است. (فقط 1 میلیون تومان) و سود فروشنده هم همان مبلغ می باشد. (بدون آنکه گوشی خود را فروخته باشد.) در این صورت مبلغ وجه تضمین فروشنده که نزد فرد داور و امین بود، به او برگردانده می شود.
بعد از این مثال عینی و روشن شدن سازوکار معاملاتی و کسب سود در زمین اختیار خرید، حال می توانیم مثالی درخصوص اختیار معامله سهام بزنیم. شما حدس می زنید سهام یک شرکت در طول یک بازه زمانی 3 ماهه به عدد 300 تومان می رسد، بنابراین اقدام به خرید قرارداد اختیار خرید آن سهم با قیمت توافق شده 200 تومان می کنید، اگر فروشنده ای باشد، در ازای پرداخت مبلغ کمی به نام پرمیوم آن سهم را رزرو می کنید. حال اگر در زمان سررسید قرارداد، پیش بینی شما درست بود و عدد آن سهم بالای 200 تومان رفت اقدام به معامله می کنید. اگر قیمت سهم به عدد 300 تومان رسید، شما 50% سود می کنید. در واقع سهم را 200 می خرید در حالی که در بازار 300 تومان ارزش دارد! سوالی که اینجا طرح می شود که آیا پرمیوم پرداختی خریدار در ابتدا، بیعانه است و در انتها باید از قیمت توافق شده، کم شود یا خیر؟
پرمیوم یا حق عضویت خریدار
پرمیوم به طور خلاصه مبلغی است که خریدار اختیار معامله در لحظه انعقاد قرارداد بابت حق عضویت خرید خود باید به فروشنده پرداخت کند. این مبلغ، در حکم بلیط ورود به زمین بازی اختیار معامله می باشد و در تاریخ سررسید تاثیری در قیمت پرداختی ندارد. یعنی در تاریخ سررسید، خریدار می بایست کل مبلغ قیمت اعمال را پرداخت کند. پرداخت پرمیوم برای خریدار اختیار خرید و خریدار اختیار فروش در نظر گرفته می شود. در نتیجه قیمت تمام شده (سر به سری) خرید، جمع قیمت توافق شده (اعمال) و پرمیوم است.
خریدار و فروشنده در اختیار خرید (call option)
اختیار خرید یک زمین بازی در بازار آپشن است که طی آن معامله گران در دو نقش خریدار و فروشنده ظاهر می شوند. هرکدام از این نقش ها پیش بینی متفاوتی از روند بازار دارند و طبق تحلیل های خود معامله می کنند. به عنوان مثال خریدار اختیار خرید زمانی دست به کار می شود که انتظار روند مثبت خوبی برای بازار داشته باشد. به این صورت حق خرید یک دارایی با قیمت مشخص را میخرد و از بالا رفتن قیمت سهم می تواند سود خوبی کسب کند. اما از آن طرف در بازار نزولی کم هیجان، نقش فروشنده اختیار خرید پیشنهاد می شود. در این حالت فروشنده بازار را نزولی می بیند و زمانی که طبق پیش بینی او دارایی مورد نظر ریزش کرد و در نهایت قیمت سهم کمتر از قیمت توافق شده رفت، مشخصا خریدار پای معامله نمی رود و فروشنده به اندازه پرمیوم سود می کند.
سود فروشنده اختیار خرید محدود و ضرر فروشنده نامحدود است. اما موقعیت خریدار اختیار خرید امکان سود نامحدود و ضرر محدود را برای سرمایه گذاران فراهم می کند. پس چنانچه از نقش خریدار اختیار خرید درست و اصولی و در زمان مناسب استفاده کنید می توانید با وجود اهرم مالی در بازار اختیار معامله فقط در یک روز معاملاتی حتی تا چند ده درصد سود کنید. اما مراقب باشید چراکه از آن طرف در نقش فروشنده اختیار خرید نحوه سود و زیان بالعکس است. فروشنده اختیار خرید به شما کمک می کند از ریزش های بازار هم کسب سود کنید اما در صورتی که علم کافی از نحوه استفاده از این نقش را نداشته باشید، ممکن است با وجود اهرم مالی متحمل ضرر جبران ناپذیری شوید! درواقع به اندازه سود خریدار، ضرر خواهید کرد! اگر یادتان باشد قبلا گفتم در بازار اختیار معامله می توانید ریسک ضرر خود را بسیار محدود کنید. اما با توضیحات قبلی نقش فروشنده ضرر نامحدود بدنبال دارد. پس با این وجود چطور ممکن است ضرر خود را کاهش دهیم؟ نگران نباشید. چراکه “استراتژی های خاص و جذاب ترکیبی و معاملاتی بازار اختیار معامله” وجود دارد تا بتوانید ضرر ناشی از این معاملات را به حداقل برسانید.
اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟
یکی از ابزارهایی که در روزهای پرتلاطم بازار میتواند نوعی بیمه برای معاملهگران باشد، قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش است. در روزهای اخیر هم در جهت افزایش اعتماد معاملهگران حقیقی به بازار بورس، این قراردادها توجه زیادی را جلب کردهاند.
به همین دلیل ما در این مقاله به بسط این دو مطلب میپردازیم.
تعریف اختیار خرید و اختیار فروش
در تعریف فنی اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) یا در کل اختیار معامله (Option) یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است که اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص را به خریدار قرارداد اختیار خرید یا خریدار اختیار فروش میدهد.
اما درک این تعریف فنی خصوصا برای کسانی که در بازار سهام تازه وارد هستند سخت است. پس بگذارید با یک مثال جلو برویم.
اختیار فروش سهم فملی
در حال حاضر یعنی ۷ مهر سال ۹۹ قیمت سهم فملی 2920 تومان است. میدانیم که بازار در حال حاضر روند منفی دارد و همین قیمت هم در کف قیمت امروز است و 96 میلیون صف فروش پشت آن وجود دارد.
کمابیش همه میدانیم که اصلاح فعلی بازار تمام میشود و احتمالا در چند ماه آینده شاهد رشد بازار باشم. طبق محاسبات و تحلیلهای ما هم همین سهم فملی میتواند قبل از عید سال ۱۴۰۰ مثلا تا ۴ هزار تومان رشد کند.
اما بازار منفی است. با اینکه میدانیم بازار رشد میکند و تحلیلهای ما هم نشان میدهد که سهم فملی تا ۴ هزار تومان رشد میکند اما کمی شک هم نداریم؛ زیرا تحلیلهای تکنیکال در بهترین حالت تا ۸۰ درصد دقت دارند و تحلیلهای بنیادی با اینکه مطمئنتر هستند، اما ترسیم یک خط زمانی در آنها کار راحتی نیست. مگر در حالتی که شما بخواهید سرمایهگذاری طولانیمدت چندساله انجام دهید.
در این حالت یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش فملی منتشر میشود. سررسید این اوراق ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ و قیمت تضمینی خرید فملی نیز در آن ۴ هزار تومان است.
هر قرارداد اختیار فروش فملی تضمینکننده خرید ۱۰۰۰ سهم است و برای خرید آن نیز شما باید به ازای هر سهم ۱۰۰ تومان پول پرداخت کنید.
شما ۲ برگه قرارداد اختیار فروش فملی معادل اختیار فروش ۲۰۰۰ هزار سهم را میخرید. برای خرید این دوبرگه مبلغ ۲۰۰ هزار تومان نیز پرداخت میکنید. از آنسو از بازار سهام ۲۰۰۰ سهم خود فملی را هم میخرید. ارزش خرید شما با احتساب قیمت 2920 تومانی هر سهم، برابر ۵ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان میشود.
در برگه اختیار فروش، فروشنده این اوراق (الکترونیکی) حق اختیار فروش سهم فملی در تاریخ ۱۵ فروردین ۹۹ را با قیمت ۴ هزار تومان به ازای هر سهم به شما داده است. شما میتوانید از این حق خود استفاده بکنید یا نکنید. برگه اختیار فروش است و اختیار فروش دست شما است.
حال فرض کنید به تاریخ ۱۵ فرودین ۱۴۰۰ که سررسید این قرارداد اختیار فروش است رسیدهایم. چند اتفاق میتواند رخ دهد.
۱- قیمت سهم فملی کمتر از ۴ هزار تومان است
مثلا در این تاریخ قیمت سهم فملی ۳۷۰۰ تومان است. در این حالت شما میتوانید از اختیار فروش خود استفاده کنید. فروشنده این قرارداد اختیار فروش نیز طبق این قرارداد باید سهم فملی را در این تاریخ با قیمت ۴ هزار تومان از شما بخرد.
در این حالت شما با سرمایهگذاری ۶ میلیون و ۴۰ هزار تومان، به سود ۱ میلیون و ۹۶۰ هزارتومانی رسیدهاید؛ یعنی ۳۳ درصد سود کردهاید.
۲- قیمت سهم فملی بیشتر از ۴ هزار تومان است
فرض کنید در تاریخ سررسید قرارداد اختیار فروش، قیمت سهم فملی ۴۵۰۰ تومان است. در این حالت شما ۲۰۰۰ هزار سهم خود را میفروشید و ۲ میلیون و ۹۶۰ هزار تومان معادل ۴۹ درصد سود میکنید.
چون قیمت سهم بالاتر از قیمت خرید در قرارداد اختیار فروش است، شما قرارداد خود را اجرا یا اعمال (Excercise) نمیکنید.
در این سناریو فرضی شما با ۲۰۰ هزار تومان هزینه بیشتر، بهنوعی خرید خود را بیمه میکنید.
در قرارداد اختیار فروش اگر قیمت سهم در زمان سررسید، بالاتر از قیمت خرید قرارداد باشد، شما از ۲۰۰ هزارتومانی که برای خرید اوراق قرارداد اختیار فروش پرداخت کردهاید، میگذرید. این پول همان اجرت فروشنده قرارداد و سودی است که فروشنده از این قرارداد میبرد.
۳- قیمت فملی کمتر از 2920 تومان است
اگر سهام فملی در طول این زمان روند منفی داشته باشد و قیمت آن به کمتر از ۲۹۲۰ تومان که در موقع ارائه قراردادهای اختیار فروش بود، برسد، فروشنده این قرارداد دچار زیان میشود؛ اما درهرصورت مثل مورد اول مجبور است ۲۰۰۰ سهم فملی شما را به قیمت ۴ هزار تومان بخرد.
خرید یک قرارداد اختیار فروش ریسک خرید را برای خریدار سهم شدیدا کاهش میدهد. این در حالی است که ریسک فروش قرارداد اختیار خرید برای فروشنده، بسیار زیاد است.
به همین دلیل همزمانی که چنین قراردادهای فروخته میشوند، معمولا نشانهای از منفی بودن روند آینده بازار هستند و حس بازار (Sentient) هنگامیکه چنین قراردادهایی فروخته میشوند شدیدا منفی
است. یکی از اهداف فروش این اوراق هم جلب اعتماد سرمایهگذاران حقیقی به بازار است.
اگر سهم در تاریخ سررسید قیمتی کمتر از قیمت خرید قرارداد داشته باشد، عملا فروشنده قرارداد باید مابهالتفاوت قیمت خرید در اوراق با قیمت روز سهم را پرداخت کند. اگر در مثال بالا این مابهالتفاوت بیشتر از ۱۰۰ تومان باشد، فروشنده قرارداد از فروش قرارداد اختیار فروش ضرر کرده است. اگر هم کمتر باشد، فروشنده نیز به حداقلی از سود رسیده است.
در هر حالت شما بهعنوان خریدار قرارداد اختیار فروش میتوانید با پرداخت اجرت قرارداد، سود خود از بابت خرید یک سهم را تضمین کنید.
قرارداد اختیار خرید
در قرارداد اختیار خرید برعکس قرارداد اختیار فروش، اختیار خرید یک کالا یا دارایی به خریدار قرارداد اختیار خرید داده میشود. در این قرارداد، خریدار میتواند در صورت خواست قرارداد را اجرا یا اعمال کند و فروشنده قرارداد اختیار خرید متعهد شده است که کالایی را در قیمت مشخصشده در قرارداد به خریدار بفروشد.
قرارداد اختیار خرید فولاد
فرض کنید بازار صعودی است؛ اما شما شک دارید. میتوانید سهم فولاد را که امروز در قیمت 1793 تومان در صف فروش است، بخرید. پیشبینی و تحلیلهای شما نشان میدهد که این قیمت سهم در چند ماه آینده تا ۳ هزار تومان هم رشد میکند.
اما بازار مدتی است که صعودی است و انتظار یک اصلاح دارید. خرید سهم فولاد در این شرایط کمی ریسکش زیاد است.
دوباره خبر عرضه قرارداد اختیار خرید سهم فولاد به سررسید ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ میرسد. قیمت فروش تضمینی در این قرارداد ۲۶۰۰ تومان است. هر قرارداد اختیار خرید شامل ۱۰۰۰ هزار سهم و قیمت هر اختیار خرید این سهم در قرارداد فوق ۵۰ تومان است.
شما دو قرارداد اختیار خرید برای خرید ۲۰۰۰ هزار سهم فولاد را میخرید. شما برای خرید این قرارداد 100 هزار تومان پول میدهید.
در موقع سررسید قرارداد اختیار خرید دو حالت ممکن است پیش آید.
۱- قیمت سهم فولاد کمتر از ۲۶۰۰ تومان است
فرض کنید موقع سررسید قرارداد اختیار خرید سهم فولاد رسیده است. قیمت سهم ۲۳۰۰ تومان است. در این حالت شما هیچ کاری نمیکنید و صرفا ۱۰۰ هزار تومان ضرر میکنید.
این ۱۰۰ هزار تومان هم که اجرت فروشنده قرارداد اختیار خرید است در حساب فروشنده قرارداد میماند و عملا سود او میشود.
۲- قیمت سهم فولاد بیشتر از ۲۶۰۰ تومان است
فرض کنید در موعد سررسید قرارداد اختیار خرید، سهم فولاد با قیمت ۳۲۰۰ تومان در حال معامله است. در این اختیار فروش و اختیار خرید چیست حالت شما درخواست اعمال قرارداد اختیار خرید را به فروشنده میدهید.
در این حالت فروشنده موظف است تعداد ۲۰۰۰ سهم فولاد را با قیمت ۲۶۰۰ تومان که در قرارداد ثبتشده به شما بفروشد. شما پول معادل این ۲۰۰۰ هزار سهم یعنی ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان را میپردازید و بعدازآن همین سهم را به قیمت معاملاتی آن روز یعنی ۳۲۰۰ تومان میفروشید و یکمیلیون ۲۰۰ هزار تومان سود میکنید.
اگر هم نخواستید صبر میکنید که سهم فولاد بیشتر بالا برود. نکته اینجاست که چون شما حتی در همین شرایط هم سهم فولاد را با قیمتی بهمراتب کمتر از قیمت بازار خریدهاید، سود چشمگیری نصیبتان میشود.
در این حالت کل مبلغ پرداختی شما ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای خرید سهم فولاد و ۱۰۰ هزار تومان برای خرید قرارداد اختیار خرید فولاد است. با در نظر گرفتن اینها شما ۲۲ درصد سود میکنید.
معامله اوراق اختیار خرید و اختیار فروش
شما میتوانید حتی پیش از تاریخ سررسید قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش، آن را به کس دیگری بفروشید. در این صورت میتوانید سهمهای پایه این قراردادها را هم مستقل از وضعیت اختیار خرید یا اختیار فروش معامله کنید.
با اینکه ارزش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش، هنگام عرضه آنها تعیین میشود اما هنگام با معامله این اوراق بین سهامداران ممکن است قیمت آنها تغییر کند.
معمولا هم معاملات این قراردادها بدون دامنه نوسان انجام میگیرد؛ اما بااینهمه قیمت آنها تنها تا جایی میتواند بالا برود که برای دارنده قرارداد هنگام درخواست اجرای آنها، همچنان سودده باشد. البته محدودیت قانونی در این مورد وجود ندارد اما منطقی نیست که چنین اوراقی در این قیمتها معامله شود.
در مثال ابتدایی قبل قیمت معاملهای قرارداد اختیار فروش فملی حداکثر میتواند تا ۹۸۰ تومان به ازای هر سهم در قرارداد اختیار فروش بالا برود. این رقم را به این صورت میتوان محاسبه کرد.
زیرا پیشازاین، اجرای قرارداد اختیار فروش دیگر برای خریدار سودی به همراه ندارد.
در مثال دوم نیز قیمت معاملهای قرارداد اختیار خرید سهم فولاد نیز حداکثر میتواند تا ۷۵۷ تومان بالا برود.
زیرا دوباره اجرای قرارداد اختیار خرید در قیمتهای بالاتر از این برای خریدار سودی به همراه ندارد.
ابزارهای مشتقّه
با توجه به همه اینها میبینیم که قیمت اوراق قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش تنها میتواند تا جایی بالا برود که قیمت سهم پایه آن تعیین میکند. به چنین اوراقی که قیمت آنها بر پایه قیمت دارایی دیگری تعیین میشود، ابزارهای مشتقّه (Derivative) یا قراردادهای مشتقه میگویند.
از جمله دیگر ابزارهای مشتقه میتوان به قراردادهای آتی سکه، گندم و دیگر کالاهای تحت معامله در بورس کالا اشاره کرد. قیمت معاملاتی این قراردادهای آتی هم دوباره بر پایه کالاهای پایه آن مثل سکه و گندم تعیین میشود.
انواع قراردادهای اختیار معامله
قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش یا در حالت کلی قراردادهای اختیار معامله اولین بار در سال ۱۹۷۳ در «بورس اختیار معامله شیکاگو» ایجاد شدند. بعدها این معاملات به بخش مهمی از معاملات بازارهای بورس و معاملات ابزارهای مشتقه تبدیل شدند.
در دنیا سه نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد.
قرارداد اختیار معامله نوع آمریکایی (American Style):
در این نوع قرارداد اختیار معامله، خریدار میتواند در هر روزی پیش از سررسید قرارداد، درخواست اعمال قرارداد را بدهد؛ یعنی خریدار میتواند از زمان خرید قرارداد اختیار معامله تا پیش از روز سررسید قرارداد، از فروشنده درخواست کند که قرارداد را اعمال کرده و به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.
قرارداد اختیار معامله نوع اروپایی (European Style):
در این قرارداد خریدار قرارداد اختیار معامله تنها میتواند در روز سررسید درخواست اعمال قرارداد دهد و فروشنده قرارداد ملزم است تنها در این روز به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.
قراردادهای اختیار معامله نوع برمودان (Bermudan Style):
در این قرارداد اختیار معامله، خریدار میتواند در چند تاریخ معینشده، درخواست اعمال قرارداد بدهد و فروشنده هم باید تنها در این روزها به تعهد خرید یا فروش خود عمل کند.
قراردادهای اختیار خرید یا اختیار فروش در ایران معمولا از نوع اروپایی هستند. هرچند ممکن است نوع برمودان هم استفاده شود.
چگونه قرارداد اختیار خرید یا اختیار فروش بخریم؟
شما نمیتوانید صرفا با داشتن یک کد بورسی و حساب کاربری کارگزاریها، وارد یک قرارداد اختیار معامله شوید. بلکه باید به کارگزار خود درخواست دهید که برایتان یک حساب اختیار معامله باز کند.
پسازآن میتوانید با سامانهای که کارگزاری در اختیارتان قرار میدهد، پول واریز کنید و این قرارداد را بخرید، بفروشید یا اعمال کنید.
اعمال قراردادهای اختیار معامله توسط اتاق پایاپای شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام میگیرد؛ اما شما بهعنوان مشتری و معاملهگر نیازی ندارید با این اتاق ارتباط داشته باشید.
مسئولیت اجرای عملیات بر عهده کارگزاری است که کد معاملاتی اختیار معامله را به شما داده است. شما درخواستهای خود را به کارگزارتان میفرستید.
همچنین برای وارد شدن به این قراردادها باید یک وجه تضمین نیز از طرف خریدار و فروشنده قرارداد در اتاق پایاپای گذارده شود. همین عملیات هم توسط کارگزار شما انجام میگیرد.
همچنین لازم به ذکر است که در حال حاضر روی تعداد انگشتشماری از سهمها قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش عرضه میشود.
البته معاملات اختیار خرید و اختیار فروش قوانین خاص خود را دارد. شما میتوانید این قوانین را از اینجا دانلود کنید. همچنین درصورتیکه در این مورد سوالی دارید که ما در این مقاله به آن پاسخ ندادیم، به این فایل که از طرف سازمان بورس تهیهشده، مراجعه کنید.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله چیست ؟ بیشتر فعالهای بورس فقط با خریدوفروش اوراق بهادار آشنا هستند. اما بهغیر از این اوراق، اوراق و قراردادهای دیگری در بورس تعریف میشوند. این ابزارهای مشتقه برای کاهش یا انتقال ریسک منتشر میشوند. یکی از ابزارهای مالی پرکاربرد اختیارهای معامله هستند. این اختیارها تاکنون بیشتر در بورس کالا استفاده میشدند. اخیرا در رابطه با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در بورس اوراق بهادار اخبار متعددی منتشر شده است. در این مقاله قصد داریم ابتدا با سازوکار انواع اختیار معامله آشنا شویم و سپس به توضیح اختیار فروش تبعی، چگونگی خرید این اوراق و نقش آنها در کاهش ریسک سرمایهگذاریها صحبت کنیم.
اختیار معامله چیست؟
هروقت شما با اراده خودتان، بهطور مستقل و بدون اجبار، تصمیم به انجام کاری بگیرید، یعنی بهطور اختیاری عمل کردهاید. ابزارهای مالی متعددی برای مدیریت ریسک در بازارها وجود دارند که برخی از آنها حالت اختیاری دارند و برخی دیگر اجباری.
برای مثال قراردادهای آتی نمونهای از ابزارهای مالی هستند که در صورت خرید آنها باید در تاریخ معین به تعهدات خود عمل کنید. در این قرارداد نمیتوانید تا تاریخ درج شده در قرارداد صبر کنید سپس وضعیت بازار را بسنجید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. در واقع شما مجبورید بدون توجه به وضعیت بازار به تعهدات خود عمل کنید حتی اگر به ضررتان باشد.
برای رفع این مشکل قراردادی طراحی شد که در آن پایبند بودن به مفاد قرارداد اجباری نبود. یعنی با استفاده از این قرارداد میتوانید در تاریخ سررسید بازار را از تمامی جهتها بررسی کنید و اگر به نفعتان بود به تعهدات خود عمل کنید. اگر در قرارداد موردی ذکر شده باشد که در صورت عمل به آن دچار ضرر و زیان شوید، میتوانید تعهدات خود را انجام ندهید.
با بررسی میان ابزارهای مالی موجود میتوان فهمید که اختیار معاملهها از امکانات بیشتری نسبت به سایر ابزارها برخوردارند. داشتن اختیارات بیشتر نسبت به سایر ابزارهای مالی باعث شده که قیمت اختیارها بیشتر از سایر ابزارها باشد.
اختیار معامله از ابزارهای مشتقه به حساب میآید. اوراق مشتقه، اوراقی هستند که ارزش خود را از یک دارایی دیگر میگیرند. در واقع این اوراق خود ارزش خاصی ندارند و میتوانند ارزش خود را از سهام، اوراق قرضه، ارز، کالا و. بگیرند.
ساز و کار اختیار معامله
همانطور که گفته شد، اختیار معامله یک قرارداد است که بین دو شخص (خریدار و فروشنده) بسته میشود. مواردی چون تاریخ سررسید، دارایی مورد معامله، قیمت توافقی باید در قرارداد مشخص شوند. اختیار معامله دارای دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است.
اختیار خرید (Call Option)
فرض کنید شخصی دارای تعدادی سهم مشخص است. این شخص حدس میزند که قیمت این سهم در آینده کاهش پیدا کند. بنابراین تصمیم میگیرد که بر روی سهام خود، اختیار خریدی منتشر کند.
در نقطه مقابل آن فرد شما قرار دارید و حدس میزنید که قیمت همان سهم در آینده نزدیک افزایش چشمگیری پیدا کند اما اکنون پول کافی برای خرید آن سهم ندارید. شما میتوانید به شخصی که اختیار خرید این سهم را میفروشد (دارنده سهم) مراجعه کرده و در ازای پرداخت قیمت قراردادِ اختیار معامله، اختیار خرید این سهم را از فروشنده بگیرید.
با خرید این اختیار، در تاریخ سررسید حق این را دارید که اختیار خرید خود را اعمال کنید یا نکنید. اگر قیمت این سهم در تاریخ سررسید از قیمت توافق شده بین شما و فروشنده بیشتر باشد، شما حق استفاده از اختیار خرید خود را دارید و میتوانید آن سهم را با قیمت توافق شده خریداری کنید.
اما اگر قیمت سهم مطابق با پیشبینی فروشنده تغییر کرده باشد و در تاریخ سررسید قیمت سهم در بازار آزاد پایینتر از قیمت توافق شده شما باشد، میتوانید از اختار خرید خود استفاده نکرده و سهام را بهطور مستقیم از بازار آزاد با قیمت پایینتر خریداری کنید.
در واقع شما با استفاده از این قرارداد اختیار خرید، ریسک معاملات خود را تنها با پرداخت قیمت قرارداد کاهش دادهاید.
برای اینکه بیشتر با سازوکار اختیار خرید آشنا شویم بیایید این موضوع را با یک مثال ساده عددی بررسی کنیم.
مثال) فرض کنید شما حدس میزنید سهمی که الان 3000 تومان میارزد در چند ماهه آینده قیمتش افزایش شدیدی خواهد داشت و ممکن است به 6000 تومان هم برسد.
در مقابل شما شخص دیگر پیشبینی میکند که بازار بورس چند ماهه آینده اصلاح داشته باشد. در این حالت این شخص اختیار خریدی را منتشر میکند و با قیمت 500 تومان به شما میفروشد. درواقع شما در ازای پرداخت این 500 تومان (قیمت اختیار خرید) این حق را پیدا میکنید که در تاریخ سررسید سهام را به قیمت توافق شده (قیمت توافق شده 4000) بخرید یا نخرید.
نمودار اختیار خرید برای فروشنده و خریدار
به نمودار بالا دقت کنید، اگر شما خریدار اختیار خرید هستید، خط سیاه مربوط به سود و زیان شما است. بیایید بررسی کنیم که این خط در هر نقطه چه چیزی را بیان میکند و دلیل رسم آن به این صورت چیست؟
وقتی یک اختیار خرید را از فروشنده میخرید، به اندازه قیمتِ خرید اختیار، هزینه میکنید. نقطه A که در نمودار رسم شده بیانگر همین موضوع است. مثلا شما اختیار خرید را به قیمت 500 تومان میخرید بنابراین نمودار سود و زیان شما از منفی 500 شروع میشود. با گذشت زمان و افزایش قیمت سهم به نقطه B یعنی همان قیمت توافقی میرسیم. در این قیمت چه از اختیار خرید خود جهت خرید سهم استفاده کنید و چه بهطور مستقیم از بازار آزاد سهم بخرید فرقی به حال شما نخواهد کرد و شما هنوز هم به اندازه قیمت خرید اختیار خود دچار ضرر میشوید.
اگر قیمت به نقطه C برسد، در صورت استفاده از اختیار خود نه سودی بهدست آوردهاید و نه ضرری کردهاید. در این نقطه تغییرات قیمتی از نقطه B تا C، میزان هزینهای که برای خرید اختیار کردهاید (همان 500 تومان اولیه) را پوشش میدهد، به این نقطه، نقطه سربهسر نیز گفته میشود. در نقطه سربهسر سود و زیان با هم برابر و مساوی با صفر است. بعد از نقطه C در صورت اعمال اختیار خود سود خواهید کرد.
در واقع در این معاملات سود خریدار اختیار نامحدود و زیان او محدود به قیمت خرید اختیار است.
نمودار زرد مربوط به فروشنده اختیار خرید است و سود و زیان او را نشان میدهد. سود و زیان فروشنده اختیار دقیقا عکس سود و زیان خریدار آن است.
اختیار فروش (Put Option)
با خرید قرارداد اختیار فروش، این حق را پیدا میکنید که در تاریخی مشخص از آینده یک دارایی یا سهام را با قیمت توافق شده بفروشید یا نفروشید.
نمودار اختیار فروش برای خریدار و فروشنده
در این نمودار هم، همانند نمودار قبل، خط سیاه نشاندهنده وضعیت سود و زیان خریدار در قیمتهای مختلف است.
فرض کنید یک موقعیت اختیار فروش روی سهام شرکت ایکس با پرداخت 500 تومان اتخاذ کردهاید. در این قرارداد علاوهبر قیمت توافقی 3000 تومان، تاریخ سررسید برای 6 ماه دیگر مشخص شده است. اگر بعد از گذشت 6 ماه و در تاریخ سررسید قیمت سهم کمتر از قیمت توافقی یعنی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال کرده و سهم را با قیمت توافقی به فروشنده اختیار بفروشید. در این صورت لزوما سود نخواهید کرد، اما چرا؟
مبلغی که بابت خرید اختیار فروش پرداختیم را به یاد بیاورید، اگر مبلغ بازار سهام مورد نظر از مجموع قیمت توافقی با قیمت اختیار بیشتر باشد، سود میکنید. اما اگر بین محدوده C تا B باشد، که در صورت اعمال اختیار، کمتر ضرر خواهید کرد.
اما اگر قیمت سهم در بازار آزاد بیشتر از قیمت توافقی 3000 تومان باشد، کار درست این است که اختیار خود را اعمال نکنید. در این حالت حداکثر زیان شما برابر است با مبلغی که بابت خرید اختیار فروش (500 تومان) پرداخت کردهاید.
در چه صورت فروشنده اختیار فروش سود میکند؟
اگر قیمت بازار سهم بیشتر از قیمت توافقی بین شما و فروشنده باشد، شما اختیار خود را اعمال نخواهید کرد و فروشنده به اندازه قیمت فروش اختیار فروش به شما سود خواهد کرد.
اما اگر قیمت بازار سهم از قیمت توافقی شما کمتر باشد، شما اختیار را اعمال خواهید کرد. در این صورت فروشنده اختیار مجبور میشود که سهام شما را با قیمت توافقی از شما خریداری کند.
درواقع میتوان گفت که سود فروشنده اختیار فروش محدود است (به اندازه قیمت فروش) اما زیان فروشنده نامحدود است. هر چه قیمت سهم بیشتر کاهش پیدا کند، زیان فروشنده اختیار بیشتر خواهد شد.
قرارداد اختیار معامله میتواند روی سهم، سلف، ارز، کالا و. بسته شود. برای پوشش ریسکی که نوسانات قیمت برای دارندگان این داراییها ایجاد میکند دو ابزار اختیار خرید و فروش تبعی در نظر گرفته شده است. این دو اختیار از ابزارهای جذاب معاملاتی هستند که میتوانند در بالا و پایین شدن بازار به حفظ سرمایه ما کمک کنند.
اختیار خرید تبعی
بهطور کلی اختیار خرید تبعی، اختیاری است که میتوانید روی دارایی خود مانند سهم (در صورت وجود) بخرید. براساس این اختیار عرضه کننده (فروشنده، شرکت تولیدی)، اختیارِ خرید مقدار مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال در تاریخ سررسید خواهد داشت. منظور از قیمت اعمال، قیمتی است که در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش دارایی پایه ثبت شده است. این نوع اختیار خرید در بازار اوراق بهادار ایران کاربرد چندانی ندارد.
اختیار اختیار فروش و اختیار خرید چیست فروش تبعی
دستورالعمل عرضه اوراق اختيار فروش تبعی برای سهام شركتهای پذيرفته در مرداد ماه 1391 به کارگزاریها ابلاغ شد. بهطور کلی اختيار فروش تبعی، اختیار معاملهای است كه بر اساس آن، اختيار فروش تعداد مشخصی از سهم پايه (سهامی که میتوانید روی آن اختیار فروش را اخذ کنید) به قیمت تعيين شده (قیمت اعمال) در اطلاعیهای که توسط شرکت منتشر میشود (اطلاعیه عرضه) در تاريخ اعمال به خريدار آن داده میشود.
فرض کنید تعداد زیادی از سهام یک شرکت را خریداری کردهاید اما از نوسانات بازار میترسید. بنابراین میتوانید با خرید اختیار فروش تبعی روی آن سهم، بهنوعی از کسب حداقل سود بازار مطمئن شوید. با استفاده از این روش میتوانید در مواقعی که آینده بازار مشخص نیست، یا زمانی که میزان هیجانات در بازار به حداکثر خود میرسد، ریسک از دست دادن کل سرمایهاتان را پوشش دهید. به این اوراق، اوراق بیمه سهام نیز گفته میشود.
این اوراق معمولا توسط سهامداران عمده حقوقی، شرکتهای تابعه ناشر، صندوقهای اختصاصی بازارگردانی و صندوق توسعه بازار سرمایه در راستای پوشش ریسک و حمایت از سرمایهگذاران بازار منتشر میشوند.
این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند، یعنی شما نمیتوانید این اوراق را زودتر از سررسید در بازار معامله کنید و به شخص دیگری بفروشید. این اوراق باید تا سررسید نگهداری شوند.
اوراق اختیار فروش تبعی همانند سایر سهمهای موجود در بازار دارای یک نماد معاملاتی هستند. با جستجوی نماد این اوراق در سایت tsetmc میتوان تابلوی معاملاتی مربوط به این اوراق را مشاهده کرد و از قیمت آنها مطلع شد. برای مثال نماد مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی سهم پایه بانک صادرات به صورت هصادر912 است. نمادهای مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی معمولا با حرف ه آغاز میشوند. عدد 912 نشان میدهد که تاریخ سررسید این قرارداد برج 12 سال 99 است. طبق این قرارداد شما مجاز هستید که در تاریخ 99/12/23 سهام وبصادر را به قیمت 3750 ریال بفروشید.
چه موقع اختیار فروش تبعی خود را اعمال کنیم؟
وقتی روی سهام پایه خود یک موقعیت اختیار فروش تبعی اتخاذ میکنید در واقع اختیار این را پیدا میکنید که سهام خود را در تاریخ سررسید به ناشر اوراق به قیمت توافقی بفروشید یا نفروشید. توجه کنید که برای خرید این اوراق باید حتما اصل سهام را داشته باشید تا اجازه خرید اختیار فروش تبعی توسط کارگزاری به شما داده شود. علاوهبر آن تنها به تعداد سهمی که دارید این اوراق تعلق میگیرد و نمیتوانید بیشتر از تعداد دارایی خود اختیار فروش خریداری کنید.
در تاریخ سررسید اگر قیمت سهم شما پایینتر از قیمت توافقی در اختیار فروش باشد، میتوانید سهام خود را با قیمت توافق شده در قرارداد به ناشر آن بفروشید و ناشر یا همان شرکت عرضه کننده اوراق موظف است که سهام شما را خریداری کند.
اما اگر قیمت دارایی پایه ببیشتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، میتوانید (حق دارید) اختیار خود را اعمال نکرده و سهم خود را در بازار آزاد به قیمت روز بفروشید.
چرا یک شخص یا نهاد باید سهام را در قیمتی بالاتر از قیمت بازار خریداری کند؟
معمولا شرکتها برای حمایت از قیمت سهام خود و عبور از وضعیت بد بازار اقدام به انتشار این اوراق میکنند. و یا میتوان گفت با وجود این اوراق افراد اطمینان بیشتری نسبت به سهم پیدا میکنند و بیشتر به سمت آن جذب میشوند.
از طرف دیگر وقتی خریدارها خیالشان از بابت ریسک معاملات راحت شود، با اعتمادبهنفس بیشتری سهم میخرند و کمتر پیش میآید که کارشان به استفاده از حق فروش برسد.
در صورت عدم ایفای تعهد شرکت ناشر در سررسید، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
در صورت عدم ایفای تعهدات توسط ناشر در سررسید، خسارتی به شرح زیر به دارندگان اوراق تعلق خواهد گرفت:
مبلغ خسارتی که به ازای هر ورقه به دارندگان تعلق میگیرد برابر است با مابهالتفاوت بین قیمت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی با قیمت پایانی سهم در سررسید بهعلاوه با قیمت پایانی سهم در سررسید ضرب در 2 درصد.
این مابهالتفاوت در صورتی به دارنده اوراق پرداخت میشود که قیمت اعمال در سررسید بیشتر از قیمت پایانی سهم پایه در سررسید باشد. اگر قیمت پایانی سهم پایه در سررسید به تشخیص بورس منصفانه نباشد، بورس میتواند قیمت پایانی سهم را تعدیل میکند و تمامی خسارات بر مبنای قیمت تعدیل شده محاسبه خواهد شد.
اضافه کردن این نکته نیز خالی از لطف نیست که اوراق فروش مورد بحث در بازار سرمایه ایران از نوع اروپایی هستند نه آمریکایی. یعنی فقط در تاریخ سررسید قابل استفاده هستند. همچنین امکان معامله این اوراق وجود ندارد. این اوراق برای خریدار در حکم بیمهنامه هستند و او نمیتواند حق خود را به دیگری واگذار کند.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مطلب برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.
میتوانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.
اختیار فروش و اختیار خرید چیست
فیلتر ها همیشه در زندگی و مخصوصا در فضای مجازی بسیار کار را برای کاربران راحت کرده اند. ما هم در بازار های مالی به انواع مختلف از این فیلتر ها بهره میبریم تا هم ،در زمان صرفه جویی کنیم و هم در انتخاب دقت بیشتری داشته باشیم . در این قسمت از فیلتر اعمال استفاده میکنیم و در قسمت های آینده از فیلتر های جدید صحبت خواهیم کرد
اگر به این فیلتر ها علاقه دارید سه قلب در کامنت به نشانه درخواست ساخت فیلتر جدید ثبت کنید
استراتژی دوم : خرید اختیار فروش ( PROYECTIVE PUT )
در قسمت نهم از سری آموزش های بازار اختیار معامله به توضیح استراتژِی فروش اختیار خرید () پرداختیم و قرار است در این نوشتار به توضیح استراتژِی خرید اختیار فروش ( PROYECTIVE PUT ) و استراتژِی collar خواهیم پرداخت.
زمانی که با تحلیل روند سهم پایه به این نتیجه رسیدید که امکان نزول سهم یا ریزش سهم بیشتر از صعود آن است باید از استراتژی PROYECTIVE PUT یعنی خرید اختیار فروش استفاده کنید و سهام پایه خود را بیمه کنید تا از زیان سنگین جلوگیری کرده باشید.
در این استراتژی هم باید سهم پایه را خریداری کنید و هم اختیار فروش آن سهم را ، تا زمانی که روند سهم نزولی شد و همه در مقام فروشنده ظاهر شدند شما با زیان محدودی که قبلا به عنوان قیمت اعمال آنرا پذیرفته بودید از معامله خارج شوید. این استراتژی هم از زیان سنگین شما جلوگیری کرده و سهام شما را بیمه میکند و نیز مانع از گیر کردن شما در صف فروش شده و نگرانی شما را در این بخش از بین میبرد.
با خرید اختیار فروش مبلغی را به عنوان پریمیوم باید پرداخت و حق فروش سهام را در اختیار گرفت پس در صورتی که روند سهم صعودی شد و بر خلاف پیش بینی ها از آب در آمد ، پرمیوم پرداختی به عنوان ضرر حساب خواهد شد . (البته در همه عرصه ها بیمه کردن هزینه بردار است)
فرض کنید که 10 هزار سهم را به قیمت 700 تومان (یعنی مبلغ پرداختی شما بابت سهم 7 اختیار فروش و اختیار خرید چیست میلیون تومان است) خریده اید و پس از مدتی روند سهم به نقطه مقاومتی خودش رسیده ( فرض کنید نقطه مقاومتی سهم 1000تومان باشد یعنی سهم تا الان 300تومان سود داده است )و شما احتمال نزول سهم رابیشتر از صعود سهم خود میدهید ، از این رو اقدام به خرید اختیار فروش سهام خود میکنید .
مشخصات اختیار فروشی که خریده اید به شرح زیر است :
قیمت پریمیوم : 200تومان حجم :10(10هزار) قیمت اعمال : 800تومان تاریخ سر رسید : دو ماه آینده
حال باید حالاتی که برای روند سهم ممکن است را بررسی کنیم :
1 سهم روند نزولی پیدا کند
و در تاریخ سر رسید به قیمت 400 تومان برسد یعنی شما در هر برگه سهم که خریده اید 300 تومان زیان کرده اید که در مجموع 10 هزار برگه سهم که خریده اید میشود 3 میلیون تومان زیان شما از نزول سهم پایه . ولی واقعیت ماجرا این است که چون شما اختیار فروش این سهم را با قیمت اعمال 800 تومان خریده اید ، دیگر متحمل ضرر 3 میلیونی نخواهید شد بلکه باید هر برگه سهم را به فروشنده اختیار فروش ، 800تومان بفروشید و این یعنی شما مانع از آن شده اید که سودتان از بین برود و در قیمت 800تومان یعنی در 100تومان سود سهام خود را فروخته اید .ولی شما مبلغ 2 میلیون تومان هم بابت پرداخت پریمیوم دچار زیان شده اید.یعنی پریمیوم 2 میلیونی شما مانع از زیان 4 میلیونی شما شده است چرا که سهام خود را به قیمت 800تومان فروخته اید ولی اگر از این استراتژی استفاده نمیکردید باید سهام خود را به قیمت فعلی بازار یعنی 400 تومان بفروشید و حتی امکان دارد که این ریزش قیمت تا تاریخ سر رسید ادامه داشته باشد و شما متحمل زیان بیشتری شوید.
2 سهم روند صعودی پیدا کرده است
و تا تاریخ سر رسید به قیمت 1200تومان رسیده است .در این حالت شما در هر برگه سهم خود 500تومان سود کرده اید یعنی معادل 5 میلیون تومان ، البته باید مبلغ پرداختی خود بابت پریمیوم را کم کنید یعنی 2 میلیون از 5 میلیون شما کم میشود . ولی باز هم در مجموع شما 3 میلیون سود کرده اید . در این مواقع که بازار صعودی میشود و شما اختیار فروشی که خریده اید را اعمال نمیکنید ، مبلغ پرداختی شما به عنوان زیان شما محسوب خواهد شد البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که شما با خرید اختیار فروش سهام خود را بیمه کرده اید و این هزینه بیمه شما بوده است و بیمه در هر عرصه ای ممکن است بلا استفاده باشد و مبلغ پرداختی شما به بیمه گذار زیان محسوب شود .
استراتژی سوم : ترکیب استراتژی PROYECTIVE PUT و COVERED CALL به نام collar (قلاده)
این استراتژی برای زمانی است که بیمه کردن سهام توسط استراتژی PROYECTIVE PUT به صرفه نیست و باید دنبال راهکار جدیدی برای بیمه کردن سهام خود باشید.
وقتی که در یک روند صعودی سود خوبی را از سهام خود دریافت کرده باشید و به دنبال کاهش ریسک و محافظت از سود خود باشید از استراتژِی قلاده میتوانید استفاده کنید
گفتیم که این استراتژی ترکیبی از دو استراتژی خرید اختیار فروش و فروش اختیار خرید است یعنی اعمالی که شما باید انجام دهید به شرح زیر است :
1) خرید سهم پایه 2) خرید اختیار فروش 3) فروش اختیار خرید
نکته : فروش اختیار خرید ی که شما از این سهم انتخاب میکنید باید در حالت OTM باشد.(در زیان)
خرید اختیار فروش هم باید در حالت ATM باشد. (بی تفاوت) اگر ATM پیدا نشد میتوانید OTM بخرید .چرا که به ندرت حالت بی تفاوت خرید اختیار فروش پیدا میشود
نکته : در این استراتژی سود و زیان هردو محدود هستند به دلیل استفاده از دو استراتژی مخالف هم که یکی سودش وابسته به صعود سهم است و دیگری سودش وابسته به نزول سهم است
فرض کنید که سهمی را در قیمت 500تومان خریده اید و تا 1000 تومان هم صعود کرده باشد و حال در حالتی قراردارد که شما نمیخواهید سود خود را از دست بدهید و قصد بیمه سهام را دارید ولی از آنجا که اختیار فروش های در سود به صرفه نیستند برای خرید و نباید از استراتژی PROYECTIVE PUT استفاده کرد ، پس باید سراغ اختیار فروش های در زیان رفت که ارزان تر هستند چرا که دیگر ارزش ذاتی خود را از دست داده اند و فقط دارای ارزش زمانی هستند .حال سوال اینجاست که چرا باید فروش اختیار خرید هم در زیان باشد ؟جواب این است که در زیان بودن فروش اختیار خرید برای خریدار است نه برای فروشنده یعنی در یک قرارداد اختیار معامله اختیار خرید وقتی گفته میشود که این قرارداد در زیان است یا در سود است در واقع از دید خریدار به قرارداد نگاه میشود که حق اعمال دارد. چون اگر خرید اختیار خرید در زیان باشد ، خریدار اعمال نمیکند چرا که قیمت اعمال بالاتر از قیمت سهم پایه است ولی در مقابل فروشنده به دلیل دریافت پریمیوم و عدم اعمال خریدار در سود قراردارد پس به صرفه تر این است که فروش اختیار خرید هایی را انجام دهیم که در زیان باشند.
پس در نهایت شما در این استراتژِی هم سهام خودرا بیمه کرده اید با خرید اختیار فروش و هم از سود پریمیوم فروش اختیار خرید استفاده کرده اید و التبه اگر قیمت سهم بین قیمت اعمال اختیار خرید و قیمت اعمال اختیار فروش و بالاتر از قیمتی که خود قبلا خریده بودید باشد شما بیشترین سود را میکنید مثلا اگر قیمت اعمال اختیار خریدی که فروخته اید 2000تومان باشد و قیمت اعمال اختیار فروشی که خریدید 1000تومان باشد و قیمت سهم الان 1500تومان باشد و قیمت سهم در زمان گذشته که شما خریداری کردید 500تومان باشد .، شما بیشترین سود را خواهید کرد چرا که وقتی در مقام فروشنده اختیار خرید با قیمت اعمال 2000تومان هستید ، پریمیوم دریافتی شما سود است و خریدار اعمال نخواهد کرد یعنی شما هم سود سهم خود را دارید که از 500تومان به 1500تومان رسیده است و هم سود پریمیوم دریافتی را دارید که از خریدار اختیار خرید گرفته اید و او اعمال نکرده است . و وقتی در مقام خریدار اختیار فروش 1000تومانی هستید شما سهامتان را بیمه کرده اید این خود سود بزرگی است .
معاملات آپشن یا قرارداد اختیار معامله در بازار ارز دیجیتال چیست؟
در بازار پرنوسان کریپتوکارنسی، با بهرهگیری از ابزارها به همراه آموزش ترید ارز دیجیتال میتوانید میزان ریسک معاملات خود را کاهش دهید. قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن (option trading) یکی از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی همانند سهام، ارز دیجیتال و شاخصهای مالی است. از این نوع قراردادها معمولاً برای پوشش ریسک معاملات و قراردادهای موجود استفاده میشود و مدتزمان کوتاهی است که پای این نوع معاملات از طریق پلتفرمهایی مانند بکت (bakkt) به بازار کریپتوکارنسی باز شدهاست. بسیاری از معاملهگران و سرمایهگذاران بازار کریپتو از اختیار معامله در بازار ارز دیجیتال برای پوشش ریسک در معاملات بلندمدت و کوتاهمدت استفاده میکنند.
این نوع قراردادها بسیار قدیمی هستند و گفته میشود قدمت آن به زمان یونان باستان باز میگردد. در این مقاله از بلاگ والکس قصد داریم به معرفی «قرارداد اختیار معامله» بپردازیم و نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کنیم. پس خواندن این مقاله را از دست ندهید.
آشنایی کامل با قرارداد اختیار معامله
آپشنها یا قرارداد اختیار معامله، ابزارهای مشتقهای در بازارهای مالی هستند که به خریدار، حق خرید و یا روش دارایی مورد نظر را در یک تاریخ و قیمت از پیش تعیین شده میدهد. قرارداد اختیار خرید (Call) به دارندگان حق خرید میدهد، در حالی که اختیار فروش (Put) حق فروش را به خریدار میدهد. قراردادهای تسویه نشده (Open Interest) به تمامی قراردادهای خریدوفروش گفته میشود که صورت پذیرفتهاند اما توسط یک قرارداد دیگر سربهسر نشدهاند. خریدار قرارداد اختیار خرید در خصوص شرایط بازار بسیار خوشبین است و انتظار افزایش قیمت را از بازار دارد، در حالی که خریدار قرارداد فروش معتقد است قیمت کاهش پیدا میکند.
در حقیقت معاملات آپشن، توافقی است که در آن خریدوفروش یک دارایی در قیمتی تعیین شده و در تاریخ مشخص واگذار میشود. این نوع قرارداد شبیه به قرارداد آتی است؛ البته معاملهگرانی که قرارداد اختیار معامله انجام میدهند مجبور نیستند مواضع خود را در تاریخ مشخص تسویه کنند. این اختیار فروش و اختیار خرید چیست نوع قراردادها همچنین میتوانند از شاخصهای مالی مشتق شوند. معاملات آپشن معمولاً جهت پوشش ریسک در مواضع موجود و معاملات “Speculative Trading” به کار میرود. برای مثال، بهتازگی معاملهگران حرفهای به خرید قرارداد اختیار معامله میپردازند تا در برابر کاهش مستمر قیمت اتریوم بتوانند از سرمایه خود مراقبت کنند.
بررسی یک مثال برای درک بهتر معاملات آپشن
در نظر میگیریم که شما قصد خرید ۱ بیت کوین را دارد. در حال حاضر قیمت هر واحد بیت کوین ۱۹۰۰۰ هزار دلار است و شما حدس میزنید که تا ۲ ماه دیگر قیمت آن به ۲۵۰۰۰ هزار دلار میرسد. ۲ راه وجود دارد شما میتوانید به یک صرافی مراجعه کنید و با استفاده از روشهای معمولی یک بیت کوین را خریداری کنید و ۲ ماه صبر کنید تا نتیجه را ببینید. در این میان احتمال خطا وجود دارد؛ زیرا هیچ تضمینی برای تحلیل و پیشبینی وجود ندارد و ممکن است در این زمان بیت کوین به ۱۵ هزار دلار سقوط کند. به همین جهت بهتر است برای کاهش ریست و کسب سود بیشتر از قرارداد اختیار معامله استفاده کنید.
میتوانید در یکی از صرافیهای ارز دیجیتال که در آن معاملات آپشن انجام میشود یک قرارداد تنظیم کنید. در این قرارداد تعیین میکنیم که قصد خرید ۱ بیت کوین، در تاریخ ۲ ماه آینده با قیمت توافقی ۲۲ هزار دلار را دارید و برای وجه تضمین به فروشنده در زمان خرید مبلغ ۴۰۰ دلار را پرداخت میکنید. پس از ۲ ماه در زمان خرید ۲ سناریو وجود دارد، ممکن است بیت کوین به بالای ۲۲ هزار دلار برسد و یا همچنان روند نزولی را پیش بگیرد. چنانچه بیت کوین به ۲۵ هزار دلار رسیده باشد، شما میتوانید با پرداخت ۲ هزار دلار یک بیت کوین دریافت کنید و با فروش آن سود کنید. چنانچه قیمت بیت کوین به ۲۲ هزار دلار نرسیده باشد و همچنان کمتر باشد، شما این اختیار را دارید که معامله را انجام ندهید و فقط آن ۴۰۰ دلار را پرداخت کنید.
در مقابل اگر پیشبینی شما مبنی بر سقوط قیمت بیت کوین بود، میتوانستید از قرارداد اختیار فروش استفاده کنید تا در صورت کاهش قیمت این کوین سود کنید. بسیاری از ماینرها برای کاهش میزان ریسک احتمالی خود از معاملات آپشن استفاده میکنند.
نحوه کار قرارداد اختیار معامله
همانطور که گفتیم دو نوع اختیار معامله وجود دارد به اختیار خرید و فروش (Puts and Calls ) مشهور هستند. معاملهگران زمانی اختیار خرید را انتخاب میکنند که انتظار دارند قیمت دارایی رو به افزایش باشد. در مقابل زمانی اختیار فروش را انتخاب میکند که انتظار کاهش قیمت دارایی دیجیتالی را در بازار داشته باشد. برخی از معاملهگران نیز با امید ثبات قیمتها از قرارداد اختیار معامله جهت شرطبندی در نوسانات بازار استفاده میکنند.
معرفی مؤلفه های اصلی معاملات آپشن
اندازه (Size): مقدار سفارش به تعداد قراردادهایی که معامله میشود اشاره دارد. برای مثال، خرید ۲ بیت کوین یا فروش ۵ اتریوم.
تاریخ سررسید (Expiration Date): زمانی است که پس از آن دیگر قراردادهای اختیار معامله قابل خرید و فروش نیست و پیش از رسیدن به این تاریخ باید تکلیف معامله مشخص شود.
قیمت توافقی (Strike Price): قیمت اعمال یا قیمت توافقی به قیمتی گفته میشود که در ابتدای قرارداد توسط دو طرف تعیین میشود و دارایی به آن قیمت فروخته و یا خریداری خواهد شد.
قیمت قرارداد اختیار معامله (Premium): هزینهای است که سرمایهگذار در ازای به دست آوردن حق اختیار باید آن را به فروشنده پرداخت کند. به همین جهت، خریدار قرارداد را از فروشنده با توجه به ارزش اختیار در زمان معامله که با نزدیکتر شدن تاریخ سررسید، دائماً تغییر میکنند به دست میآورد. در نتیجه خریداران قرارداد، بر اساس قیمت قرارداد فروشندگان خرید خود را انجام میدهند.
مقایسه اختیار خرید و اختیار فروش در معاملات آپشن
قیمت قرارداد اختیار معامله مانند معامله فیوچرز دائماً در حال تغییر است؛ زیرا هر چقدر زمان میگذرد به تاریخ انقضا قرارداد نزدیکتر میشود. چنانچه قیمت توافقی از قیمت بازار کمتر باشد، تریدر میتواند دارایی را با تخفیف بخرد و بعد از احتساب قیمت قرارداد از قرارداد اختیار معامله بهره بگیرد و سود کسب کند. در مقابل اگر قیمت اعمال بیشتر از قیمت بازار باشد، معاملهگر هیچ دلیلی برای استفاده از معاملات آپشن ندارد و این نوع قرارداد کاملاً بدون استفاده است. چنانچه از قرارداد معامله استفاده شود، تریدر بهاندازه قیمت قرارداد ضرر میکند. خریداران میتوانند بین استفاده کردن و یا نکردن از قرارداد اختیار معامله انتخاب کنند اما در مورد فروشندگان کاملاً به تصمیم خریداران بستگی دارد. به طور سادهتر، اگر فرد خریدار در قرارداد اختیار معامله بخواهد از اختیار خود استفاده کند، فروشنده مجبور به فروش دارایی خود است. به طور کلی فروشندگان در این نوع قراردادها نسبت به خریدارها در معرض ریسک بیشتری قرار دارند. در مقابل زیان خریدارها فقط به مبلغ پرداختی قیمت قرارداد محدود میشود. فروشندگان در این بازار بسته به قیمت دارایی مستعد زیاد بیشتری هستند.
برخی از قراردادهای اختیار معامله حق استفاده از آن را پیش از تاریخ انقضا به معاملهگران اعطا میکنند. این نوع قرارداد معمولاً به قرارداد اختیار معامله آمریکایی محدود میشود و در نمونه اروپایی اختیار معامله تنها میتوان در تاریخ انقضا استفاده کرد.
معرفی استراتژی معاملاتی قرارداد اختیار معامله
استراتژی که شما برای معاملات آپشن انتخاب میکنید، تعیین کننده میزان موفقیت شما در معاملات است. این قراردادها به خریداران و فروشندگان این فرصت را میدهد که از سرمایه خود محافظت کنند. چنانچه در زمان سررسید قرارداد، قیمت دارایی از قیمت توافق شده بیشتر باشد، فردی که قرارداد اختیار خرید را خریده سود میکند. در مقابل اگر قیمت دارایی کمتر از قیمت توافق شده باشد، خریدار قرارداد اختیار فروش سود میکند. به طور کلی ۴ استراتژی در معاملات آپشن وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید.
در بازار گاوی (Bull markets)
خرید قرارداد اختیار خرید: در این استراتژی فرد معاملهگر معتقد است که در این بازار صعودی قیمت دارایی دیجیتالی هم بالا خواهد رفت. اما ریسک چنین معاملاتی هم بالاست و میتواند با خرید قرارداد اختیار خرید، میزان ریسک معامله خود را کم کند.
فروش قرارداد اختیار فروش: در این نوع قرارداد اختیار که با دید صعودی بودن بازار انجام میشود، معاملهگر فکر میکند قیمت دارایی افزایش خواهد یافت و یک قرارداد اختیار فروش را میفروشد. با این فروش معاملهگر میپذیرد که در زمان سررسید قرارداد، چنانچه خریدار بخواهد از حق خود برای فروش دارایی استفاده کند آن را با قیمت توافقی خریداری کند. اگر قیمت دارایی در زمان سررسید قرارداد از قیمت توافقی اختیار فروش و اختیار خرید چیست بیشتر باشد، خریدار قرارداد ترجیح میدهد دارایی را نفروشد. در همین جهت فروشنده قرارداد بهاندازه قیمت قرارداد اختیار سود میکند.
در بازار خرسی (Bear markets)
خرید قرارداد اختیار فروش: این قرارداد با دید نزولی بودن بازار انجام میشود. چنانچه تصور معاملهگر از آینده قیمت دارایی نزولی باشد، میتواند اقدام به خرید قرارداد اختیار فروش کند. این قرارداد به خریداران اختیار میدهد که دارایی را با قیمت توافقی و برخلاف روند بازار بفروشند. این نوع قرارداد ریسک افزایش قیمت را بهاندازه قیمت قرارداد کاهش میدهد.
فروش قرارداد اختیار خرید: این استراتژی یکی از گزینههایی است که معاملهگران پیشبینی میکنند قیمت دارایی افت خواهد کرد. با فروش یک قرارداد اختیار فروش، تریدرها موافقت میکنند که اگر خریدار بخواهد از حق خود برای خرید دارایی استفاده کند، دارایی موردنظر را با قیمت توافقی به خریدار بفروشد. در این روش خریدار دارایی میتواند از حق خود برای خرید استفاده نکند. این مورد زمانی رخ میدهد که قیمت دارایی در سررسید قرارداد پایینتر از قیمت توافقی باشد. چنانچه قیمت در سررسید بیشتر از قیمت توافقی باشد، فروشنده قرارداد خرید باید دارایی را با قیمت کمتری بفروشد.
کاربردهای رایج اختیار معامله در بازار ارز دیجیتال
معمولاً از معاملات آپشن برای پوشش ریسک در دارایی موجود و همچنین شرطبندی قیمت یک دارایی در آینده مورد استفاده قرار میگیرد. اما رایجترین کاربردهای قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:
مدیریت ریسک با معاملات آپشن: افرادی که میخواهند بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال قدرتمند را نگهدارند اما از نوسانات بازار میترسند، میتوانند از گزینههایی برای کاهش ریسک با پوشش ریسک برای حرکات احتمالی بازار استفاده کنند. فرض کنید شما یک هولدر بیت کوین هستید، اما بر اساس تحلیل بازار معتقد هستید که یک اصلاح بازار در راه است، در این مواقع بهجای فروش بیت کوین خود میتوانید قرارداد فروش را بخرید. چنانچه قیمت کاهش یابد، تنها هزینهای که باید پرداخت کنید هزینه قرارداد است. روش دیگر برای مدیریت ریسک با استفاده از معاملات آپشن، کاهش سرمایه مورد نیاز برای شروع سرمایهگذاری است. با صرف مقدار پول مورد نیاز برای خرید یک قرارداد اختیار معامله، باقیمانده سرمایه خود را میتوانید در جای دیگری سرمایهگذاری کنید.
معاملات پرریسک: قرارداد اختیار معامله به شکل گستردهای در معاملات پرریسک کاربرد دارد. برای مثال، معاملهگری که پیشبینی میکند قیمت یک دارایی در حال افزایش است، میتواند اختیار خرید را بخرد. چنانچه قیمت دارایی از قیمت توافقی بیشتر شود، معاملهگر میتواند اختیار معامله را اجرا کند و با تخفیف آن دارایی را خریداری کند. در این مواقع هنگامی که قرارداد سودآور باشد میگویند اختیار معامله در سود است. وقتی قرارداد به ضرر معاملهگر باشد میگویند اختیار معامله در ضرر است و زمانی که قرارداد نه سود میدهد و نه زیان، میگویند اختیار معامله در نقطه سربهسر است.
مزایا و معایب معاملات آپشن
اختیار معامله در بازار ارز دیجیتال مانند سایر استراتژیهای سرمایهگذاری مانند لوریج دارای نقاط قوت و ضعف است که دانستن آنها موجب جلوگیری از اشتباهات در زمان معاملهگری میشود.
مزایا
- معاملات آپشن نقدشوندگی بسیار بالایی نسبت به سایر حوزههای سرمایهگذاری دارند که مزیت بسیار مهمی به شمار میرود. بهگونهای که حتی میتوان با مبالغ بسیار کم هم شروع به سرمایهگذاری کرد.
- با استفاده از استراتژیهای قرارداد اختیار معامله در سبد سرمایهگذاری میتوانید میزان ریسک را به حداقل برسانید و از ضررهای مالی جلوگیری کنید.
معایب
در برخی مواقع قرارداد اختیار معامله میتواند بسیار خطرناکتر و پر ریسکتر از خرید سهام، اوراق قرضه باشد. پیشبینی قیمت در ارزهای دیجیتال اصلاً کار آسانی نیست و اگر تحلیل شما درباره بازار درست نباشد، ممکن است قراردادهای اشتباهی را خریداری کنید.
بهترین صرافی های قرارداد اختیار معامله کدامند؟
چندین پلتفرم معاملاتی برای قرارداد اختیار معاملات مناسب و مؤثر وجود دارد که با بررسیهای خود میتوانید یکی از آنها را انتخاب کنید. البته بهتر است در ابتدا چندین مورد از بهترین پلتفرمهای معاملاتی قرارداد اختیار ثبتنام کنید. این امکان برای شما فراهم میشود که به طور مستقیم ببینید که هر کدام چه چیزی را برای ارائه دارند. در حال حاضر صرافیهای آنلاین زیادی وجود دارند که امکان معاملات آپشن را فراهم کردهاند. از جمله این پلتفرمها میتوان به صرافی بای بیت (Bybit)، اختیار فروش و اختیار خرید چیست دلتا اکسچنج (Delta Exchange)، بایننس (Binance)، اوکی ایکس (OKX) و بیت دات کام (Bit.com) اشاره کرد.
قرارداد اختیار معامله
به طور کلی قرارداد اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه است که با کمک آن از حق خریدوفروش یک دارایی دیجیتالی را در قیمت و تاریخ مشخص به فرد معاملهگر داده میشود. این نوع قرارداد بسیار شبیه به معاملات آتی است با این تفاوت که زمان استفاده از آتی بعد از تاریخ انقضا است؛ ولی در معاملات آپشن تا پیش از سررسید قابل استفاده است. در قرارداد آتی اختیاری نیز وجود ندارد و در سررسید طرفین قرارداد مجبور به مبادله هستند.
با این وجود، بهتر است بدانید که معاملات آپشن هم مانند بسیاری دیگر از استراتژیهای معاملاتی در دنیای کریپتو ریسک خاص خودش را دارد و به همین جهت پیش از استفاده از این نوع قراردادها، باید درک کاملی از نحوه سازوکار آنها داشته باشید. بهتر است بهعنوان یک معاملهگر برای کاهش میزان ضرردهیهای بالقوه از استراتژیهای مدیریت ریسک، تحلیل تکنیکال و تحلیل فاندامنتال استفاده کنید.
آیا بهکارگیری از اختیار معامله در بازار ارز دیجیتال را به دیگر معاملهگران پیشنهاد میکنید؟ نظرات خود را با دیگر معاملهگران به اشتراک بگذارید.
دیدگاه شما