تیم اتریوم، قصد دارند در نسخه جدید، الگوریتم اثبات کار یا PoW را به الگوریتم اثبات سهام یا PoS تغییر دهند و این گام بسیار بزرگی در جهت کاهش کارمزدهای شبکه، سرعت تراکنشها، ایمنی و مقیاس پذیری شبکه است.
تحلیل تکنیکال ارز اتریوم + آخرین آپدیتهای هر هفته
ارز دیجیتال اتریوم، به عنوان دومین رمز ارز در حجم بازار و تعداد تراکنشها یکی از مهمترین کوینهایی است که در بازار کریپتوکارنسی وجود دارد. اگر به کریپتو یا معاملات ارز دیجیتال علاقه دارید یا در بازار فعالیت میکنید، باید اتریوم را در واچ لیست خود داشته باشید. تحلیلهای اتریوم در بازههای مختلف اهمیت بسیار زیادی دارد علی الخصوص که به تازگی از پروتکل اثبات کار به پروتکل اثبات سهام تغییر یافته است.
9 آبان 1401
اتریوم در بازهی هشت ساعته که به مدت یک هفته اعتبار دارد؛ محدوده مقاومت هفته را با قدرت حرکت بالا شکست و در حال نزدیک شدن به سطح مقاومتی قوی است. رفتار قیمت به صورت فشرده و سه عقب گرد میباشد. ناحیه مقاومتی 17.000 دلار تا 17.500 دلار استو محدوده حمایتی آن 14.000 دلار است.
3 آبان 1401
در بازه هفتگی ارز دیجیتال اتریوم نسبت به هفته قبل، دقیقا مشابه قبل در بازه بیتصمیمی قرار دارد و برای انجام هرگونه معامله بهتر است منتظر تاییدیه یا سیگنال ماند.
25 مهر 1401
در بازهی هشت ساعته که به مدت یک هفته اعتبار دارد، اتریوم در یک بازهی بی تصمیم قرار گرفته است. با این تفاوت که اتریوم قدرت حرکتی بهتری نسبت به بیت کوین دارد. مقاومتهای پیش روی اتریوم 1590 دلار و 1740 دلار هستند. حمایت مهم اتریوم 1100 تا 1000 دلار هستند. در این بازهها قیمت اتریوم متغیر است.
18 مهر 1401
اتریوم باتوجه به شباهت زیادش به بیت کوین، در یک trading range (بازه معاملاتی بی تصمیم) قرار گرفته است ولی به طور کلی وضع بدی ندارد. قدرت ریزش ضعیف است ولی با توجه به اینکه اتریوم همبستگی زیادی را با بیت تجربه میکند، باید منتظر بیت کوین ماند. محدودهی حمایتی این ارز 1280 دلار و محدوده مقاومتی 1580 هستند.
21 شهریور 1401
اتریوم سقف 1400 را که بالاترین قیمت آن در طول تاریخ این کوین بود، در سال 2018 رد کرد. بعد از آن، در همان سال از ماه فوریه، به مدت حدود دو سال در فاز ریزشی قرار گرفت و باقی ماند. پایینترین قیمت این رمز ارز در این بازه 84 دلار بود و این یعنی اتریوم 94 درصد ریزش داشته است.
در مارس 2020، فرایند رشد صعودی اتریوم آغاز شد؛ در فوریه 2021، اتریوم توانست سقف 1439 خودش را رد کند و در نوامبر همان سال در قیمت 4846 بلندترین سقف تاریخی خودش را ثبت کند؛ در این بازه تقریبا دو ساله، ارز دیجیتال اتریوم حدود 6000 درصد سود داشت. اتریوم بعد از آن وارد فاز اصلاحی و بازگشت به سطوح قبلی خودش شده و در آن باقی مانده است. در حال حاضر دیدگاه برای محدوده حمایتی بلند مدت محدودههای 406 و 219 دلار هستند.
برای دیدن چارتها در تریدینگ ویو (Trading View) بر روی عکسها کلیک کنید.
در بازه روزانه، اتریوم توانست بعد از شکستن ناحیه 900 دلار و نفوذ به محدوده 1000 دلار، ریکاوری خوبی داشته باشد؛ مقاومتهای پیش روی اتریوم شامل دو مقاومت 2200 دلاری و 2750 دلاری هستند که در چارت اتریوم اهمیت زیادی دارند.
تحلیل رمز ارز اتریوم روزانه | 21 شهریور 1401در بازه 4 ساعته فشردگی بالایی دارد و مقاومت پیش روی آن 1850 دلار و حمایت 550 دلار، دیدگاهی برای قیمت وجود دارد. این نواحی میتواند قیمت را به سمت پایین بکشاند.
سوالات متداول
آیا اتریوم برای سرمایهگذاری خوب است؟
اتریوم یکی از ارزشمندترین ارزهای دیجیتال است و حجم معاملات زیادی دارد. شبکه اتریوم با ارائه بهروزرسانیها مشکلات خود را حل میکند و در پی آن قیمت این ارز احتمالاً افزایش خواهد یافت.
آپدیت مرج اتریوم چیست؟(دقیق ترین تاریخ مرج اتریوم)
آپدیت مرج اتریوم چیست؟ و چه زمانی اتفاق می افتد؟ ؛ احتمالا شما هم یه چیزایی در مورد بروزرسانی اتریوم (Ethereum) به نسخه اتریوم 2 شنیده باشین. آپدیت مرج اتریوم اهمیت زیادی رو برای این شبکه داره و توسعه دهنده های این بلاک چین سال هاست که دارن بی وقفه برای این هدف تلاش میکنن.
همونطور که میدونین اتریوم محبوب ترین شبکه بلاک چینی شناخته میشه و با قابلیت قرارداد هوشمندی که داره، زمینه رو برای فعالیت هزاران برنامه غیر متمرکز فراهم کرده؛ اما این شبکه نمیتونه که تمامی تراکنش های کاربرهای خودش رو به درستی مدیریت کنه و با توجه به شلوغی بیش از حد این بلاک چین، مشکلات و محدودیت هایی برای تراکنش های کاربر ها بوجود اومده. Ethereum Merge راه حلی برای عبور از مشکلات مقیاس پذیری اتریوم است.
در این مقاله قصد داریم که به طور کامل شرح بدیم بروزرسانی اتریوم یا Ethereum Merge چیست؟ و تاریخ مرج اتریوم رو هم به طور دقیق براتون مشخص کنیم. در صورتی که شما هم به اتریوم و رمز ارز اتر (Ether) علاقه مند هستین و یا اینکه دوست دارین در مورد سرنوشت این شبکه بعد از آپدیت مرج اتریوم بدونین، این مطلب رو به هیچ عنوان از دست ندین.
آپدیت مرج اتریوم چیست؟
عبارت مرج اتریوم (Ethereum Merge) یا The Merge ETH یکی از مراحل تکامل و رشد شبکه اتریوم است که قراره طی اون، الگوریتم اجماع گواه اثبات کار (POW) که اتریوم از ابتدای پیدایشش از اون استفاده میکرد به الگوریتم اجماع گواه اثبات سهام (POS) تغییر کنه. دلیل انجام این آپدیت اتریوم رو میتونیم به مشکلات مقیاس پذیری اون مربوط بدونیم.
در سال های گذشته به دلیل افزایش بیش از حد برنامه های غیر متمرکز در شبکه اتریوم، میزان سرعت این شبکه بسیار پایین اومده بود و هزینه های مربوط به کارمزد تراکنش ها هم بیشتر از همیشه شده بود. این موضوع رقبای جدیدی رو برای اتریوم بوجود آورد که محدودیت های این شبکه رو نداشتن. اما بروزرسانی اتریوم به اتریوم 2 تمامی محدودیت های این شبکه رو از بین میبره.
البته کاملا طبیعی هستش که چنین آپدیت بزرگی تا چه حد میتونه سخت و دشوار باشه و با توجه به ابعاد گسترده ای که داره، انجام یک باره اون ممکن نباشه؛ به همین دلیل هم تیم توسعه دهنده Ethereum برنامه مشخصی رو برای اجرای مرحله به مرحله این آپدیت در نظر گرفتن. تا به الان بخش بزرگی از آپدیت مرج اتریوم انجام شده. البته این انتهای مسیر ارتقا اتریوم نیست و تیم این بلاک چین برنامه های بیشتری رو برای بروزرسانی اتریوم در آینده دارن.
در ادامه این مقاله با ما همراه باشین تا علاوه بر بررسی اهمیت آپدیت مرج اتریوم و تغییر الگوریتم های آن به اثبات سهام، مراحل انجام The Merge ETH رو هم مورد بررسی قرار بدیم.
منظور از الگوریتم اجماع اثبات سهام چیست؟
همونطور که میدونین بلاک چین یک شبکه غیر متمرکز هستش؛ به عبارت دیگه نظارت و کنترل بر روی این شبکه بلاک چینی به عهده هیچ حکومت، سازمان و یا نهاد مرکزی و واحدی نیست. در شبکه های غیر متمرکزی مثل بلاک چین اتریوم، نظارت و مدیریت شبکه به شکلی کاملا خودکار و توسط کاربرها، اعتبارسنج ها و نودها انجام میشه.
کاربرهای یک شبکه باید بتونن که برای تایید تراکنش های صورت گرفته و انجام گرفتن امورات مربوط به یک شبکه بلاک چینی، با هم به توافق برسن. رسیدن به یک نظر واحد تو چنین شبکه هایی تنها به وسیله یک روش اجماع صورت میگیره که طبق نظر اکثریت اعضای شبکه انجام میشه. به عبارت دیگه، رسیدن به یک نظر واحد تنها با کمک الگوریتم های اجماع امکان پذیر است.
الگوریتم های اجماع انواع مختلفی را دارن و هر شبکه با توجه به سیاست هایی که داره، از الگوریتم های متفاوتی ممکنه استفاده کنه.
الگوریتم اثبات کار یا Proof Of Work
اولین الگوریتم اجماع در شبکه های بلاک چینی، الگوریتم اثبات کار یا Proof Of Work نامیده شده. هدف از آپدیت مرج اتریوم هم اینه که این الگوریتم رو در شبکه اتریوم تغییر بده. این در حالیه که شبکه بیت کوین به عنوان اولین بلاک چین دنیای ارزهای دیجیتال از الگوریتم اثبات کار یا Proof Of Work استفاده میکنه.
تو این الگوریتم برای اینکه استخراج بلوک ها به درستی انجام بشه، باید داده های پیچیده ریاضی مختلفی به وسیله دستگاه های پردازشی قدرت مندی که ماینر (Miner) نامیده میشن، محاسبه بشن و پاسخ درستی برای معادلات اونها پیدا بشه. البته به این روش انتقادات زیادی وارد شده، چرا که دستگاه های ماینر برای فعالیت خودشون، به مصرف برق بالایی نیاز دارن و باعث آلودگی های زیست محیطی میشن.
اثبات سهام یا Proof Of Stake
با توجه به مشکلاتی که در الگوریتم POW وجود داره، نوع دوم الگوریتم اجماع که اثبات سهام یا Proof Of Stake نام داره و انرژی کمتری رو هم مصرف میکنه، مورد توجه بسیاری از شبکه های جدید و فعالان بازار ارزهای دیجیتال قرار گرفته. شبکه های بلاک چینی که از این الگوریتم استفاده میکنن، دیگه نیازی به دستگاه های گران قیمت ماینینگ ندارن و شانس هر فرد برای پاداش گرفتن، با توجه به میزان رمز ارزهایی که داره، مشخص میشه.
تو این روش کاربرها باید دارایی خودشون رو در سیستم قفل کنن که به اون استیکینگ (Staking) یا سهام گذاری ارزهای دیجیتال هم گفته میشه. این فرآیند برای تامین امنیت شبکه و بررسی و تایید تراکنش هایی که بر روی هر بلاک چین انجام میشن، اهمیت داره. افرادی که با استیک رمز ارزهای خودشون به امنیت شبکه کمک میکنن و در ازای این کار پاداشی به شکل ارز دیجیتال به اون ها داده میشه.
هدف اتریوم از تغییر الگوریتم خود به اثبات سهام چیست؟
شبکه اتریوم رو میتونیم یکی از قدیمی ترین بلاک چین ها در بازار ارزهای دیجیتال بدونیم. این شبکه از همون زمانی که بوجود اومد، الگوریتم اجماع اثبات کار رو برای تایید تراکنش های شبکه خودش انتخاب کرده بود؛ اما بنا به دلایلی تیم توسعه دهنده این رمز ارز تصمیم گرفتن که با کمک بروزرسانی اتریوم، الگوریتم این شبکه رو به اثبات سهام تغییر بدن.
به طور کل برای بررسی این موضوع که هدف از مرج اتریوم چیست؟ باید به دنبال دلایلی باشیم که تیم توسعه دهنده این شبکه با استناد به اونها قصد دارن، الگوریتم های این شبکه رو تغییر بدن.
موارد زیر تعدادی از مهمترین دلایل مطرح شده برای آپدیت مرج اتریوم است:
• استفاده از اثبات سهام کمک میکنه که ایجاد بلوک های جدید در زنجیره اتریوم، به دستگاه های پر مصرف ماینر وابسته نباشه. به این ترتیب اتریوم رمز ارزی خواهد شد که دوست دار محیط زیست است و انرژی کمتری هم برای تولید واحد های جدید این ارز مصرف میشه.
• بنیاد اتریوم این طور عنوان کرده که آپدیت مرج اتریوم و استفاده از الگوریتم اثبات سهام، میتونه کارایی این شبکه رو تا حد زیادی افزایش بده. همچنین با کمک این الگوریتم جدید میزان مصرف انرژی این شبکه هم تا 99.95 درصد میتونه کاهش پیدا کنه.
• از دلایل دیگه برای تغییر الگوریتم اثبات کار در شبکه اتریوم به اثبات سهام رو میتونیم کاهش تمرکز در شبکه بدونیم. استفاده از الگوریتم جدید POS میتونه خطر تمرکز در شبکه رو به میزان زیادی کاهش بده و در نتیجه امنیت بیشتری برای شبکه بوجود بیاد.
به طور کلی مواردی که ذکر کردیم از جمله از اصلی ترین دلایلی هستن که برای مرج اتریوم و تغییر الگوریتم اصلی بلاک چین Ethereum از اثبات کار به اثبات سهام ذکر شده است. در حال حاضر تایید تراکنش ها بر روی شبکه اتریوم به شکل ترکیبی و هیبریدی به وسیله زنجیره بیکن (Beacon Chain) انجام میشه و با آپدیت مرج اتریوم نهایی سازی میشه.در ادامه با ما همراه باشین تا بیشتر در مورد مرج اتریوم و زنجیره بیکن در اون صحبت کنیم.
زنجیره بیکن و نقش آن در مرج اتریوم چیست؟
زنجیره بیکن یا بیکن چین(Beacon Chain) رو میتونیم یه بلاکچین بدونیم که در هسته اتریوم 2 قرار گرفته. به طور کلی این شبکه با قوانینی بوجود اومده و توسعه پیدا کرده که به الگوریتم اثبات سهام ایجاد شده تو شبکه نظارت داشته باشه. همچنین این شبکه وظیفه بوجود آوردن بلاک های جدید رو هم به عهده داره، اما نمیتونه که قرارداد های هوشمند اتریوم رو اجرا کنه.
بیکن چین رو میتونیم به عنوان فاز اولیه ی ایجاد تغییرات عمده تو شبکه اتریوم بدونیم که الگوریتم اثبات سهام رو وارد این شبکه کرده. به همین دلیل هم با اجرایی شدن بیکن چین، اتریوم به یک شبکه هیبریدی از اثبات کار و اثبات سهام تبدیل شده و از هردو مکانیسم بهره مند است.
به طور کلی برای توصیف زنجیره بیکن یا بیکن چین میتونیم اینطور عنوان کنیم که:
• زنجیره بیکن برخلاف شبکه اصلی اتریوم که همچنان از الگوریتم اثبات کار استفاده میکنه، بر اساس یک الگوریتم اجماع اثبات سهام توسعه پیدا کرده است. در واقع فعالیت زنجیره بیکن رو تا به الان میتونستیم که به عنوان یک شبکه آزمایشی برای اتریوم 2.0 در نظر بگیریم.
• بیکن چین به موازات زنجیره اتریوم که شبکه اصلی این بلاک چین است، قرار گرفته و در تاریخ 1 دسامبر سال 2020 اجرایی شده. در حال حاضر بیش از 375 هزار اعتبار سنج مختلف بر روی این شبکه فعالیت دارن. از زنجیره بیکن به عنوان اولین مرحله از آپدیت مرج اتریوم یاد میشه که تا به الان هم با موفقیت فعالیت خودش رو انجام داده.
• مرحله بعدی که بعد از زنجیره بیکن، برای بروزرسانی اتریوم منتظرش هستیم، مین نت (Main net) نام داره. این مرحله که به منظور ادغام دو زنجیره مختلف بلاک چین اتریوم هستش، مرج اتریوم یا Ethereum Merge (The Merge ETH) نامیده شده.
همونطور که گفته شد، ورود الگوریتم اثبات سهام به زنجیره اتریوم، قبل از آپدیت مرج اتروم و به وسیله زنجیره بیکن انجام شده. البته این شبکه همچنان با هدف خودش فاصله داره و مسیرش رو به طور کامل طی نکرده. برای این که اثبات سهام در اتریوم به طور کامل جایگزین اثبات کار بشه، باید آپدیت مرج اتریوم رو به طور کامل پشت سر بذاریم.
تاریخ مرج اتریوم چه زمانی است؟
یکی از مهمترین سوالاتی که در مورد مرج اتریوم وجود داره، تاریخ بروزرسانی اتریوم است. به همین دلیل قصد داریم که تو این بخش از مقاله اپدیت مرج اتریوم چیست؟ در مورد تاریخ مرج اتریوم اطلاعاتی رو بهتون بدیم.تاریخ و زمان دقیق مرج اتریوم تا همین اواخر به طور دقیق مشخص نبود، ولی اخیرا زمان و تاریخ بروزرسانی اتریوم به شکل دقیق مشخص شده.
طبق محاسبات صورت گرفته، ادغام دو زنجیره اتریوم قراره که در تاریخ 15 سپتامبر سال 2022 انجام بشه که به تاریخ شمسی معادل با روز پنج شنبه 24 شهریور سال 1401 می باشد.
با توجه به اینکه آپدیت مرج اتریوم قراره که همین روزها اتفاق بیفته، ابهامات و سوالات زیادی در ذهن مخاطب ها و سرمایه گذارهای اتریوم، در مورد مرج این شبکه وجود داره. به همین خاطر قصد داریم که در ادامه توضیحات بیشتری رو در مورد بروزرسانی اتریوم و آماده شدن برای اون، بهتون ارائه بدیم.
برای آپدیت مرج اتریوم آماده باشید!
مرج یا ادغام اتریوم رو میتونیم یکی از بزرگترین رویدادهایی بدونیم که قراره در روزهای آینده در صنعت ارزهای دیجیتال اتفاق بیفته؛ به همین دلیل این احتمال وجود دارد که برخی از افراد در این صنعت، به منظور سو استفاده از اون دست به عمل بشن یا اینکه برخی از ماینرهای بزرگ به دلیل حفظ منافع خودشون، بخوان که با این رویداد مقابله کنن. البته با توجه به تیم توسعه دهنده قوی که پشت پروژه اتریوم قرار داره، بیشتر انتظارها مثبت هستش.
موارد تاثیر گذار بر آپدیت اتریوم:
به طور کلی در مورد آپدیت اتریوم میتونیم موارد زیر رو مهم و تاثیر گذار بدونیم:
• افرادی که ارز اتر (ETH) رو هولد میکنن و روی توکن بومی پلتفرم اتریوم سرمایه گذاری کردن، هیچ تغییری در میزان دارایی هاشون بوجود نمیاد. به همین دلیل هم نباید اقدام به فروش هیجانی رمز ارزهای خودتون کنین.
• همه ی دارایی های که بر روی شبکه اتریوم نگهداری میشن، بعد از ادغام هم در کیف پول های ارز دیجیتال قابل دسترسی خواهند بود. به این ترتیب نیازی نیست که کاربرها و دارندگان ارزهای دیجیتال اقدامی رو برای ارتقا رمز ارزهای خودشون انجام بدن.
• تاریخچه اتریوم و اطلاعات مربوط به تمامی تراکنش ها و قرارداد های هوشمندی که بر روی این شبکه بلاک چینی ثبت شدن، بعد از مرج هم قابل دسترسی خواهند بود و دست نخورده باقی میمونن.
• افرادی که به عنوان ماینر در شبکه اتریوم فعالیت داشتن، بعد از آپدیت مرج اتریوم، دیگه نمیتونن از این راه فازهای مختلف آپدیت اتریوم درامد داشته باشن. البته پیشنهاد ما به این گروه از استخراج کننده ها اینه که از قدرت پردازشی ماینرهای خودشون برای استخراج سایر ارزهای دیجیتال مثل اتریوم کلاسیک(Ethereum Classic) و ریون کوین (Ravencoin) استفاده کنن.
• در حال حاضر نمیتونیم که نظری قطعی رو در مورد قیمت اتریوم بعد از بروزرسانی اون ارائه بدیم؛ به همین دلیل بهتره که هیجانی تصمیم گیری نکنین و کمی به بازار برای تثبیت خودش زمان بدین.
• کاملا مشخصه که اگه عملیات بروزرسانی اتریوم شکست بخوره، قیمت اتریوم با احتمال زیادی ریزش خواهد کرد.
• توجه داشته باشین که مرج اتریوم بر روی تغییر دائمی اثبات کار به این شبکه تمرکز داره و به همین دلیل هم نباید انتظار کاهش کارمزد های این شبکه رو بلافاصله بعد از این آپدیت اتریوم داشته باشین.
جمع بندی و نتیجه
به طور کلی شبکه اتریوم به عنوانی یکی از پر کاربردترین و محبوب ترین بلاک چین های دنیا شناخته میشه. اهمیت این شبکه وقتی بیشتر میشه که بدونین اتریوم اولین بلاک چین با قابلیت ساخت قراردادهای هوشمند بودن. به همین دلیل آشنایی با این موضوع که آپدیت مرج اتریوم چیست؟ برای بررسی برنامه های غیر متمرکز مختلفی که بر روی این شبکه ها وجود دارند، اهمیت داره.
تو این مقاله سعی کردیم که اطلاعات کاملی رو در مورد بروزرسانی اتریوم و تاریخ مرج اتریوم به شما ارائه دهیم. امیدواریم که مطالب این مقاله برای رفع نگرانی هایی که در مورد ارز اتریوم و توکن هایی که بر روی بستر این بلاک چین دارید، مفید بوده باشه.
مراحل به روز رسانی اتریوم؛ معرفی بیکن چین، مرج و شاردینگ
چندین سال است که بنیاد اتریوم در تلاش برای ارتقای شبکه بلاکچین خود و بهینه کردن فرآیندهای مربوط به آن است. هارد فورک زنجیره بیکن (Beacon Chain)، اولین قدم از فازهای به روز رسانی اتریوم بود که در سال ۲۰۲۰ با موفقیت به وقوع پیوست. پس از آن، مرج اتریوم (Ethereum Merge) بهعنوان دومین فاز از مراحل تبدیل اتریوم به اتریوم ۲ (ETH 2.0)، وارد فاز توسعه شد. بعد از حدود ۲ سال تلاش و انجام آزمایشهای گوناگون، مرج اتریوم در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲ (۲۴ شهریور ۱۴۰۱) به وقوع پیوست و شبکه بلاک چین اتریوم بهروزرسانی شد. ارتقای شبکه اتریوم از مکانیسم اجماع اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS)، حاصل فرآیند مرج اتریوم بود. بر اساس اعلام تیم توسعهدهندگان، حالا اتریوم وارد فازهای بعدی آپگرید شبکه خود میشود که انتظار میرود در سال ۲۰۲۳ شاهد رونمایی از آنها باشیم.
فازهای به روز رسانی اتریوم با زنجیره بیکن (Beacon Chain) آغاز شد و با تغییر مکانیسم اجماع، از اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) در فرآیند مرج اتریوم، ادامه پیدا کرد. قدم بعدی برای ارتقای شبکه اتریوم، بهبود مقیاسپذیری است که انتظار داریم با پیادهسازی شاردینگ (Sharding) در سال ۲۰۲۳ به ارمغان بیاید. پس از آن، مراحل تبدیل اتریوم به اتریوم ۲ به پایان میرسند.
به دلیل اهمیت فراوان این بهروزرسانیها و تأثیری که بر نحوه فعالیت در شبکه اتریوم و کسب درآمد از آن میگذارند، قصد داریم مراحل ارتقای بلاکچین اتریوم را بهطور کامل بررسی کنیم.
مراحل تبدیل ETH به ETH 2.0
پیش از هرچیز، بهتر است بدانید که برخلاف تصور اولیه بیشتر مردم با شنیدن اخبار مرج اتریوم، Ethereum 2 یک بلاک چین جدید نیست؛ بلکه شامل مجموعهای از بهروزرسانیها بر روی شبکه فعلی اتریوم است تا مکانیسم اجماع را ارتقاء دهد. بنابراین، اتریوم از بین نمیرود؛ بلکه تغییراتی روی آن اعمال میشود که اتریوم ۲ نام تجاری این شبکه بهروز شده است. بیشتر بخوانید: آیا اتریوم ۲ جایگزین اتریوم خواهد شد؟
ازآنجاییکه برنامهنویسان شمارش را از عدد صفر آغاز میکنند، فازهای به روز رسانی اتریوم نیز شامل فاز صفر، فاز یک و فاز دو است. این سه فاز به ترتیب عبارتاند از:
۱) زنجیره بیکن (Beacon Chain)
2) مرج اتریوم (Ethereum Merge)
3) شاردینگ (Sharding)
تاریخ اجرا | کارکرد | عنوان | فاز |
۲۰۲۰ | معرفی الگوریتم اثبات سهام | بیکن چین (Beacon Chain) | 0 |
15 سپتامبر ۲۰۲۲ | ادغام الگوریتم اثبات کار و اثبات سهام و ادامه فعالیت بلاک چین اتریوم با PoS | مرج (The Merge) | 1 |
2023 | ارتقای شبکه فازهای مختلف آپدیت اتریوم اتریوم شامل مقیاس پذیری، کاهش زمان و هزینه تراکنش ها | شاردینگ (Shard Chains) | 2 |
در هرکدام از این مراحل، یک یا چند بهروزرسانی بر روی شبکه اتریوم انجامشده یا در آینده نزدیک انجام خواهد شد. حالا زمان آن رسیده که ببینیم هرکدام از این فازها به چه دلیلی پیادهسازی شدهاند و چه مزایایی را برای شبکه بلاک چین اتریوم به ارمغان آوردهاند.
فاز صفر: هارد فورک Beacon Chain
زنجیره بیکن، اولین ارتقای شبکه اتریوم بود که در ۱ سپتامبر ۲۰۲۰ بر روی شبکه قرار گرفت و با ارتقای مرج اتریوم در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲، موجب رسمیت الگوریتم اثبات سهام (PoS) بهعنوان مکانیسم اجماع (Consensus Mechanism) شبکه اتریوم شد.
بیکن چین، نام اصلی بلاک چین اثبات سهام بود که در سال ۲۰۲۰ راهاندازی شد. این زنجیره، قبل از فعال کردن الگوریتم اثبات سهام بر روی شبکه اصلی (Mainnet) اتریوم، پیادهسازی شد. هدف اصلی این فاز، کسب اطمینان از این بود که PoS دارای قابلیت و پایداری لازم برای قرار گرفتن بر روی شبکه اصلی است. به همین دلیل، بهطور موازی در کنار الگوریتم اثبات کار (PoW) اجرا شد.
خاموش کردن اثبات کار و روشن کردن اثبات سهام در اتریوم، مستلزم دستور دادن به زنجیره بیکن بود تا پذیرش تراکنشها از زنجیره اصلی اتریوم آغاز شود. سپس این تراکنشها در بلوکهای مختلف دستهبندی میشدند تا درنهایت در یک بلاکچین اثبات سهام اتریوم، سازماندهی شوند. کلاینتهای اصلی اتریوم در همان لحظات ابتدایی بهروزرسانی فاز اول، استخراج (Mining)، بلوک انتشار و منطق اجماع خود را خاموش کردند و تمام آنها را به زنجیره بیکن سپردند. پس از این رویداد، لازم بود که شبکه از حالت هیبریدی خارج شود و تنها توسط یک مکانیسم اجماع واحد کار کند. به همین فازهای مختلف آپدیت اتریوم دلیل، فازهای به روز رسانی اتریوم با هدف ادغام دو مکانیسم اجماع جداگانه به الگوریتم اثبات سهام (PoS)، ادامه پیدا کرد.
استیکینگ (Staking)
زنجیره بیکن، وظیفه معرفی مکانیسم اجماع اثبات سهام به اتریوم را بر عهده داشت. این امر موجب افزایش امنیت شبکه میشود و اعتباردهندهها میتوانند ETH بیشتری را در این فرآیند به دست آورند. در عمل، استیکینگ به معنی قفلکردن بخشی از رمز ارزهای ETH، بهمنظور فعال کردن قابلیت اعتبارسنجی بلوکهای جدید است. با انجام استیکینگ، این امکان به شما داده میشود تا با تأیید اصولی تراکنشها، کسب درآمد کنید.
استیکینگ (Staking) گام بلندی در مسیر توقف درآمدزایی از استخراج ارز دیجیتال در شبکه اتریوم بود که با موفقیت انجام شد. این پروسه، باعث افزایش غیرمتمرکز بودن شبکه میشود که درنهایت امنیت آن را افزایش خواهد داد. البته تا قبل از مرج اتریوم، استخراج در کنار استیکینگ ادامه پیدا کرد.
در ادامه و در ادامه فازهای به روز رسانی اتریوم، به این موضوع هم میپردازیم که تنها با وجود Beacon Chain و مکانیسم اجماع اثبات سهام است که میتوان شاردینگ (Sharding) را وارد اکوسیستم اتریوم کرد.
فاز یک: مرج اتریوم (Ethereum Merge)
مرج (Merge) دومین فاز از مراحل بهروزرسانی بلاک چین اتریوم است که بر روی شبکه اصلی پیادهسازی شد. مرج اتریوم شامل دو هارد فورک بلاتریکس (Bellatrix) و پاریس (Paris) است که بعد از تلاش فراوان تیم توسعهدهندگان، به انجام رسیدند. پس از تکمیل این فرآیند دومرحلهای، شبکه بلاکچین اتریوم به مکانیسم اجماع اثبات سهام (PoS) مهاجرت کرد و استخراج اتریوم برای همیشه جای خود را به استیکینگ داد.
در تاریخ ۶ سپتامبر ۲۰۲۲ در ساعت ۸:۰۵ صبح بود که ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) –خالق بلاکچین اتریوم- در توییتر خود اعلام کرد: «انتظار داریم مرج اتریوم بین ۱۳ تا ۱۵ سپتامبر رخ دهد. چیزی که امروز قرار است اتفاق بیفتد، هارد فورک بلاتریکس (Bellatrix Hard Fork) است که زنجیره را برای ادغام مهیا میکند. اگرچه هنوز مهم است که مطمئن شوید کلاینتهای خود را بهروز میکنید».
قبل از ادغام، هر گره (Node) اتریوم بر روی دو لایه اجرا میشد؛ لایه اجماع (Consensus Layer) و لایه اثبات کار (PoW) که از طریق یک رابط برنامهنویسی کاربردی، ارتباط برقرار میکردند. هنگامیکه این دو لایه باهم ترکیب شدند، شبکه اتریوم به یک سیستم مبتنی بر اثبات سهام (PoS) تبدیل شد.
فاز اول مرج اتریوم، بلاتریکس (Bellatrix) نام دارد که در تاریخ ۶ سپتامبر به وقوع پیوست. فاز دوم مرج اتریوم با نام پاریس (Paris) شناخته میشود که در ۱۵ سپتامبر انجام شد. بعد از مرج ، دیگر تنها یک شبکه اصلی بر روی بلاک چین اتریوم در دسترس است که آن را با نام اثبات سهام (PoS) میشناسیم. درواقع با رویداد پاریس، فازهای مرج اتریوم تکمیل شدند.
مرج اتریوم به معنی پیوستن لایه اجرایی و بیکن چین اتریوم و ادامه مسیر اتریوم بر اساس PoS است.
مرحله اول مرج اتریوم؛ هارد فورک بلاتریکس فازهای مختلف آپدیت اتریوم چیست؟
به بیان ساده، بلاتریکس (Bellatrix) بهروزرسانی لایه اجماع (CL) شبکه اتریوم است که زنجیره بیکن (Beacon Chain) را برای رویداد مرج اتریوم آماده کرد.
قبل از مرج اتریوم، شبکه اصلی اتریوم (زنجیره PoW) و زنجیره بیکن بهصورت موازی باهم کار میکردند. به همین دلیل، اتریوم عملکردی هیبریدی یا دوگانه داشت. هدف از هارد فورک Bellatrix این بود که اطمینان حاصل شود اعتبارسنجها (Validators)، بلوکهای زنجیره بیکن بهروز شدهای را تولید میکنند که قبل از ادغام اتریوم، Code Base را راهاندازی خواهند کرد.
این به روز رسانی در روز سهشنبه -۶ سپتامبر- با موفقیت به پایان رسید. بااینحال، نگرانیهایی به دلیل نسبت تقریبی ۱ به ۱۰ نرخ بلوک ازدسترفته در ۶۰۰ اسلات (Slot) پایانی، مطرح شد.
به گفته مارتین کوپلمن (Martin Koppelmann) –یکی از بنیانگذاران Gnosis-، کمتر از ۵% اعتباردهندهها در طول هارد فورک به حالت آفلاین درآمدند که از دلایل اصلی به ۹% رسیدن نرخ بلوک ازدسترفته بود. این امر باعث شد که برخی از ناظران، آمادگی شبکه برای تغییر بزرگ به اثبات سهام (PoS) را زیر سؤال ببرند.
کوپلمن همچنین اضافه کرد که این مشکل ممکن است مربوط به ۲۵.۶% از کلاینتهایی باشد که Ethernodes از آنها بهعنوان «عدم آماده» (Not Ready) برای مرج یاد میکند. این افراد بعد از اعلام زمان فازهای مرج اتریوم و حتی بعد از تأکید ویتالیک بوترین و تیم بیکو، برای بهروزرسانی بلاتریکس آماده نشدند.
تا قبل از این آپگرید، ۷۳.۵% از نودهای اتریوم به حالت «آماده» (Ready) برای مرج درآمدند. ارتقاء بلاتریکس (Bellatrix)، کلاینتهای لایه اجماع را در ایپاک (Epoch) 144,896 بر روی زنجیره بیکن بهروز کرد. این به روز رسانی مرج اتریوم، باعث شد تا تمام بلوکهای جدید با الگوریتم PoS زنجیره بیکن سازگار شوند.
پس از رسیدن نرخ سختی کل ترمینال (Terminal Total Difficulty) یا بهاختصار TTD به ۵۸۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰، فازهای مرج اتریوم با آپگرید هارد فورک پاریس تکمیل شد.
علت نام گذاری هارد فورک بلاتریکس
روند ثابتی برای نامگذاری فازهای مرج اتریوم وجود دارد. بهطورکلی در جامعه اتریوم برای نامگذاری لایه اجماع (Consensus Layer) از نام ستارگان و برای نامگذاری لایه اجرا (Executive Layer) از نام شهرها استفاده میشود.
ازآنجاییکه برای اولین بهروزرسانی این زنجیره از نام ستاره Altair استفاده شد، بنیاد اتریوم تصمیم گرفت که نام زنجیره جدید را به ستارهای اختصاص دهد که با حرف B آغاز میشود. بوتئین (Botein)، بلاتریکس (Bellatrix)، باباپ (Bubup)، بیتل جوس (Betelgeuse) و براخیوم (Brachium) گزینههای پیشنهادی بودند. درنهایت قرعه به نام بلاتریکس افتاد که ۲۵امین ستاره پرنور در آسمان است.
مرحله دوم مرج اتریوم؛ هارد فورک پاریس چیست؟
زمانی که TTD لایه اجرا (EL) از ارتفاع یا عدد ۵۸۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ عبور کرد، بلوک بعدی اتریوم توسط یک اعتبارسنج زنجیره بیکن تولید شد. نهایی شدن این بلوک، بیانگر انتقال کامل بلاک چین اتریوم به مکانیسم اجماع اثبات سهام (PoS) بود. این رویداد که بعد از تکمیل هارد فورک بلاتریکس برنامهریزیشده بود، هارد فورک پاریس (Paris) نام دارد. با انجام این ارتقاء، فازهای به روز رسانی اتریوم وارد مرحله بعدی شدند.
آپگرید پاریس به معنای تکمیل فرآیند مرج اتریوم است. بعد از این ارتقاء، شبکه از حالت هیبریدی خارج شد و عملاً الگوریتم اثبات کار (PoW) دیگر در دسترس نیست. به بیان ساده، پس از تکمیل هارد فورک پاریس، دیگر امکان استخراج رمز ارز ETH وجود ندارد و حالا سرمایهگذاران تنها میتوانند از استیکینگ (Staking) برای اعتبارسنجی بلوکهای جدید و کسب درآمد استفاده کنند.
علت نام گذاری هارد فورک پاریس
اشاره کردیم که در جامعه اتریوم برای نامگذاری لایه اجرا از نام شهرها استفاده میشود. قبل از این هم هارد فورک لندن (London) در آگوست ۲۰۲۱ با همین شیوه نامگذاری شد. پاریس (Paris) هم در ادامه همین شیوه، بهعنوان نام لایه اجرای (EL) جدید بنیاد اتریوم در نظر گرفتهشده است.
پس از انجام ارتقاء هارد فورک پاریس، مرج اتریوم تکمیل شد؛ اما این به معنای پایان کار تیم توسعهدهندگان بنیاد اتریوم نیست. تعدادی از مهمترین بهروزرسانیهای اتریوم، بعد از رویداد مرج و در سال آینده اتفاق میافتند. با این مقدمه، بررسی مراحل تبدیل اتریوم به اتریوم ۲ را ادامه میدهیم.
فاز دوم: شاردینگ (Sharding)
شاردینگ به پروسه تقسیم افقی یک پایگاه داده به بخشهای کوچکتر گفته میشود که هدف آن، پخش بار بر روی کانالهای مختلف است. شاردینگ قدم بعدی از مراحل به روز رسانی اتریوم و تبدیل آن به اتریوم ۲ است. این فرآیند نیازمند چندین پیشنیاز است که بنیاد اتریوم و تیم توسعهدهندگان، در حال آمادهسازی آنها هستند. این بهروزرسانی، موجب افزایش ویژگی مقیاسپذیری میشود.
با شاردینگ اتریوم، بار روی شبکه کاهش یافته و سرعت تراکنش ها افزایش می یابد.
شاردینگ تنها قادر است با مکانیسم اجماع اثبات سهام کار کند و با خیال راحت وارد اکوسیستم اتریوم شود. در این راستا، زنجیره بیکن استیکینگ را معرفی کرد که با شبکه اصلی ادغام شد و راه را برای اشتراکگذاری و کمک به مقیاسپذیری بیشتر اتریوم هموار کرد.
در حال حاضر، شبکه اتریوم تنها قادر به پردازش ۱۵ تراکنش در هر ثانیه است که باعث زمانبر بودن تراکنش و هزینه بالای آن شده است. با تکمیل فازهای به روز رسانی اتریوم، این مشکل برطرف میشود و شبکه قادر است ۱۰۰,۰۰۰ تراکنش را در هر ثانیه انجام دهد. این پیشرفت، باعث کاهش بیسابقه زمان و هزینه تراکنشها خواهد شد.
آمادهسازی شبکه اتریوم برای نسخه زنجیرههای خرده فرعی اتریوم (Ethereume Version of Subsidiary Shard Chains)، متکی به عملکرد کامل یک شبکه PoS است که با موفقیت به انجام رسید. حالا توسعهدهندگان اتریوم، چند مرحله دیگر را برای بهبود شبکه و افزایش سرعت و مقیاسپذیری آن در نظر گرفتهاند:
• Surge
• Verge
• Purge
• Splurge
آپگرید هارد فورک شانگهای (Shanghai) که در بخش لایه اجرایی (EL) شبکه اتریوم خواهد بود نیز در این مراحل قرار میگیرد. بهطور خلاصه، شانگهای با هدف امکان برداشت ETH استیک شده با عنوان stETH پیادهسازی خواهد شد. درنهایت، فازهای به روز رسانی اتریوم با راهاندازی شاردینگ و بهبود چشمگیر سرعت و مقیاسپذیری شبکه بلاکچین اتریوم، به پایان میرسد.
تکمیل فازهای به روز رسانی اتریوم؛ نزدیکتر از همیشه
هارد فورک زنجیره بیکن (Beacon Chain) و مرج اتریوم (Ethereum Merge) ثمره سالها تلاش، انجام آزمایشهای فراوان و کار بر روی شبکه آزمایشی اتریوم هستند. پس از بهروزرسانی موفق Bellatrix و Paris، فازهای مرج اتریوم به پایان رسیدند و حالا میتوانیم شاهد عملکرد سیستم بلاک چین جدید باشیم.
اگرچه مرج اتریوم به وقوع پیوست و شاهد تبدیل مکانیسم اجماع اثبات کار (PoW) به اثبات سهام (PoS) هستیم، اما بسیاری از بهروزرسانیهای کلیدی در شبکه اتریوم، در طول سال آینده انجام خواهند شد. هارد فورک شانگهای (Shanghai) و شاردینگ (Sharding) جزو این موارد هستند که در سال ۲۰۲۳ اجرایی میشوند. شاید فکر کنید که همه چیز تمامشده و اتریوم در بهترین وضعیت خود به سر میبرد؛ اما بر اساس صحبتهای ویتالیک بوترین، احتمالاً نظرتان بعد از ارتقای شاردینگ و تکمیل فازهای به روز رسانی اتریوم، تغییر خواهد کرد.
هر آنچه که هولدرهای اتریوم پس از آپدیت این شبکه باید بدانند!
حرکت از مکانیزم POW به POS یا اثبات سهام یکی از گامهای مهم بلاکچین اتریوم در جهت افزایش سرعت و کاهش هزینههای کارمزد بوده است.
به طور کلی مکانیزم اثبات سهام در کنار معایب خود، مزایای زیادی را از نظر انعطافپذیری و مقیاسپذیری برای شبکه اتریوم به دنبال دارد.
با حرکت این ارز محبوب به ساختار شاردینگ جدید، شبکه mainnet آن نیز به استفاده از ساختار و پروتکلهای جدید حرکت میکند. در این میان هولدرهای این ارز نگران آینده آن هستند. بسیاری از آنها نمیدانند پس از مرج اتریوم به مکانیزم اثبات سهام باید منتظر چه اتفاقاتی باشند یا چه بلایی بر سر توکنهای اتریوم آنها میآید.
در این مقاله ما به طور کامل به انتظارات و اتفاقاتی که در مکانیزم اثبات سهام اتریوم باید منتظر آن باشیم و کارهایی که هولدرهای این ارز باید انجام دهند خواهیم پرداخت.
حرکت اتریوم به سمت اثبات سهام
اتریوم چند سالی است که برای حرکت به سمت استفاده از مکانیزم POS تلاش میکند. در واقع جامعه کریپتو مدت زیادی است که منتظر چنین رویدادی هستند. با این حال بسیاری از هولدرها در انجمنها و گروههای مختلف سوال میکنند باید با کوینهای ETH چه کار کنم؟ چه اتفاقی برای توکنهای بربستر اتریوم رخ میدهد؟ آیا اپلیکیشنهای غیرمتمرکز دچار وقفه خواهند شد؟ اینها سوالاتی هستند که مسلما هر فعال حوزه کریپتو با آنها برخورد میکند.
به طور خلاصه هولدرهای ETH نیازی به انجام کاری ندارند و در این مسیر باید از کلاهبردارانی که به آنها میگویند باید توکنهای خود را به ولتهای خاصی انتقال دهند، پرهیز کنند!
پس از مرحله Merge اتریوم، بحثهای بسیاری در مورد متمرکز شدن این کوین بزرگ صورت گرفته است با این حال مزایای عمده مکانیزم POS را نباید از یاد برد.
چرا اتریوم به POS حرکت میکند؟
در این بخش به مهمترین دلایل حرکت اتریوم به سمت اتخاذ مکانیزم POS خواهیم پرداخت. از زمان پیدایش بلاکچین Ethereum و توکن بومی آن ETH، مکانیزم اجماع آن از بیت کوین الگو برداری شد که در آن ایجاد بلاکهای جدید تراکنش با روش اثبات کار صورت میگرفت.
در روش اثبات کار ماینرها بدون نیاز به هیچ قدرت مرکزی بر روی تایید بلاکهای جدید به توافق میرسند. در این روش حتی با وجود بازیگران مخرب و فریبکار نیز هیچ نیازی به واحد کنترل مرکزی نیست. البته مکانیزم اثبات سهام نیز چنین است اما این موضوع توسط نودهای اعتبارسنج (Validator) رخ میدهد
همه ما کم و بیش در مورد این مکانیزم و استفاده آن در بلاکچین بیت کوین توسط ساتوشی ناکاماتو اطلاع داریم. او یک مکانیزم قابل اتکا، موثر و جدید را برای اجماع در شبکههای غیرمتمرکز ایجاد کرد. تا به امروز کسی نتوانسته با هیچ نوع حملهای، آسیبی به شبکه بیت کوین وارد کند.
با این حال مکانیزم POW معایب خاصی دارد که از نظر بسیاری از کاربران و توسعه دهندگان چندان برای آینده اتریوم مفید نیست و بالعکس میتواند مانع بزرگی برای اتخاذ آن در مقیاس گستردهتر باشد.
در ادامه مهمترین معایب مکانیزم اثبات کار را از نگاه کارشناسان بررسی میکنیم:
به خاطر داشته باشید پس از عرضه شدن اتریوم 2.0 و حرکت شبکه آن به استفاده از مکانیزم POS، نیاز به استخراج به طور کامل حذف شد. این موضوع مقیاسپذیری شبکه اتریوم را به شکل قابل توجهی افزایش داده است.
بهرهوری پایین انرژی
مکانیزم POW به عنوان مانعی برای انجام حملات با مقیاس بالا به شبکه اتریوم تلقی میشود چرا که از نظر مصرف انرژی به صرف نیست و مهاجم باید بودجه زیادی را برای انجام یک حمله وسیع انجام دهد.
با وجود این مزیت، استخراج اتریوم توسط ماینرها از نظر انرژی بهرهوری کافی را ندارد و کربن زیادی را وارد محیط زیست میکند. در طرف دیگر، ایمن سازی شبکه با روش استیکینگ (Staking) به نظر یک روش جایگزین پایدار و مطمئن است که بسیاری از بلاکچینهای امروز از آن استفاده میکنند.
بهرهوری پایین قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند در یک بلاکچین میتواند میزان تعاملات شبکه را به شکل چشمگیری افزایش دهد. این تعاملات و تراکنشهای ناشی از آن به بلاکها اضافه میشود که در نتیجه آن شبکه باید صحت آنها را تایید کند.
در مکانیزم POW و تعداد بالای قراردادهای هوشمند در بلاکچین اتریوم، اضافه شدن بلاکهای جدید به زنجیره و تایید آنها زمان زیادی نیاز داشت همچنین کارمزد تراکنشها نیز گران بود. این موضوع تعامل با قراردادهای هوشمند را از نظر هزینه و مدت زمان انجام تراکنش طاقت فرسا میکرد.
استخراج مستقل، مشکل است
راه اندازی دستگاههای ماینر و استخراج اتریوم در یک شبکه شلوغ POW برای یک شخص یا ماینر خانگی امری چالش برانگیز است. در واقع با وجود استخرهای استخراج (Mining pools)، ماین اتریوم به صورت مستقل به نظر غیر ممکن است.
این مسئله به متمرکز ساختن قدرت استخراج منتهی میشود که رقابت برای ماینرهای کوچک را ناممکن میسازد. البته مکانیزم اثبات سهام به شکل دیگری با این چالش مواجه است که به آن مونوپولی ثروتمندان گفته میشود.
مشکل مقیاسپذیری
در یک شبکه هر چه محبوبیت و کاربران فعال آن افزایش پیدا کند، تعداد تراکنشهای در صف انتظار تایید شدن نیز رشد خواهد کرد.
ظرفیت بلاکها در شبکههای POW محدود است به طوری که که فقط چند تراکنش در آن جای میگیرد. ترافیک بالا میتواند کاربران را برای انجام تراکنشها از چند ساعت تا روزها در انتظار بگذارد. این موضوع میتواند به صورت مستقیم بر روی عملکرد و استفاده آن در ارائه راه حلهای دنیای واقعی تاثیر گذار باشد.
مسیر حرکت اتریوم به مکانیزم اثبات سهام
شبکههای بلاکچینی، نرم افزارهای سادهای نیستند که در یک حرکت بتوانند خود را ارتقا دهند. ارتقا یک شبکه بلاکچینی به استفاده از یک پروتکل یا قانون جدید نیازمند سالها زمان است.
در وضعیت فعلی، اتریوم توانسته به ساختار شاردینگ جدید حرکت کند. این حرکت بزرگ را میتوان به فازهای کوچکتر تقسیم کرد.
فاز 0: زنجیره Beacon
در فاز 0 ما شاهد عرضه Beacon Chain شبکه اتریوم هستیم. این زنجیره یک بلاکچین POS است که شاردهای اتریوم را مدیریت میکند. اگر به طور دقیق بگوییم، این سیستم نودهای اعتبارسنج و فرآیند استیکینگ را سازماندهی میکند.
ایجاد کمیته نودهای اعتبار سنج، مدیریت تولید اجماع و اجرای سایر عملیاتهای کلیدی از مهمترین وظایف Beacon Chain به شمار میرود.
فاز 1: معرفی شاردینگ (Sharding)
در فاز 1 ارتقا، بلاکچین اتریم به 64 بلاکچینهای شارد متفاوت تقسیم شد. این بلاکچینهای تقسیم شده توسط زنجیره Beacon که در فاز 0 عرضه شده بود، مدیریت و سازماندهی میشوند. با این حال پس از فعال سازی کامل شاردهای اتریوم، مرحله مرج (Merge) رخ میدهد.
فاز 1.5: مرج (Merge)
فاز 1.5 که با نام مرج نیز شناخته میشود، یک پل بین شبکه Mainnet اتریوم و سیستم POS جدید ایجاد میکند. قراردادهای هوشمند از شبکه قدیمی اتریوم در شبکه جدید در دسترس خواهند بود و Beacon Chain نیز مسئولیت رسمی سازماندهی تولید بلاکها را برعهده خواهد داشت.
فاز 2: فعال سازی
در فاز 2 نیز شاردها اجازه ایجاد تراکنشها جدید و قراردادهای هوشمند را خواهند داشت. این فاز بدان معناست که مکانیزم POS شبکه اتریوم به طور کامل در مرحله عملیاتی قرار دارد.
در برنامه از پیش تعیین شده در نقشه راه حرکت به سمت POS، این فاز آخرین فاز اجرایی است با این حال فاز 3 برای حل همه باگها و مشکلات پس از عرضه اتریوم 2.0 در نظر گرفته شده است.
چه اتفاقی برای کوینهای ETH موجود در ولت من رخ میدهد؟
به طور کوتاه داراییهای شما در امنیت کامل خواهند بود و شما نیازی به انجام هیچ کاری نخواهید داشت. همه اطلاعات و موجودیهای ولتها از شبکه قدیمی به شبکه جدید منتقل خواهند شد.
اگر شما در حال حاضر کوینهای BETH در اختیار دارید دلیل آن این است که شما کوینهای ETH را در سیستم استیک بایننس قفل کردهاید.نگران نباشید، به زودی کوینهای ETH در اختیار شما قرار خواهند گرفت.
آقای ویتالیک در توییتی عنوان کرده است که باز شدن قفل استیک پس از فاز مرج به حدود 6 ماه زمان نیاز خواهد داشت.
توکنهای BETH در واقع پگ 1:1 کوینهای اتریوم هستند که به کاربرانی که کوینهای ETH آنها در بایننس قفل شده است توزیع میشود. این موضوع بدان معناست که استیک کنندگان این کوین یک دارایی برپایه اتریوم قابل نقد کردن در اختیار دارند. کاربرانی که مایل هستند کوینهای ETH خود را باز پس بگیرند میتوانند توکنهای BETH را به ETH سواپ کنند.
انتظارات از کاربران و جامعه کریپتو
برای بسیاری از کاربران حوزه کریپتو، تغییر مکانیزم اتریوم به POS تقریبا قابل پیش بینی بود. امروز در هر بلاکچین جدید از مکانیزم POS استفاده میشود. در واقع در بلاکچین اتریوم نیز فشار زیادی برای این تغییر وجود داشت. شبکه جدید اتریوم اکنون از محدودیتهای گذشته آزاد شده و با مکانیزم اجماع جدید، کاربران از سرعت و کاهش کارمزدها لذت خواهند برد.
با روی آوردن به مکانیزم POS، انتقادهای وارد فازهای مختلف آپدیت اتریوم شده به دلیل مصرف بالای انرژی آن نیز دیگر مطرح نمیشود چرا که شبکه اتریوم اکنون سازگار با محیط زیست است. این موضوع به تنهایی میتواند به ارائه چهره بهتر از بلاکچین در دنیا کمک کند.
توکن ETHW چیست؟
این توکن فورک نماینده بلاکچین اتریوم با مکانیزم POW است. قضیه از این قرار است که پس از مرج اتریوم، برخی از ماینرهای اتریوم تصمیم به حفظ نسخه قدیمی بلاکچین اتریوم با مکانیزم POW گرفتهاند. آنها فورک جدیدی از توکن اتریوم ایجاد کردهاند که ETHW نام دارد.
آیا این ارتقا بر روی اتریوم جواب میدهد؟
به طور خلاصه این ارتقا همان قدر که لذت بخش و امیدوار کننده است، خطرناک نیز هست. اتریوم POS ممکن است یک سقوط را تجربه کند اما در عین حال نسخه قدیمی POW همچنان پایدار بماند.
در حالت دیگر، نسخه جدید اتریوم ممکن است عالی عمل کند و در بازارهای مالی یک حرکت صعودی بزرگ را برای آن شاهد باشیم. بسیاری از مردم فقط منتظر جهشهای قیمتی پس از فورک هستند و بعد از به دست آوردن کوینهای هدیه ناشی از فورک، همه دست خود را خالی میکنند.
به عبارت دیگر پس از فورک نهایی اتریوم، شما ممکن است آن را حفظ کنید یا به دلیل ضرر هنگفت از آن خلاص شوید. نسخه POW اتریوم که اکنون در بازار کریپتو با نام EthPow شناخته میشود با قیمتهای بسیاری پایین در حال معامله است. اگر برای گرفتن نوسان این کوین زمانبندی کردهاید باید بدانید که اولین کسی که از دست این کوین خلاص شود، برنده خواهد بود.
توکن ETHPOW با نماد IOU، نماینده اتریوم با مکانیزم POW پس از فورک است. با مشاهده چارت قیمتی این کوین متوجه میشویم که قیمت آن از 140$ به 10 دلار سقوط آزاد داشته است که سرمایه گذاری چندان جالبی به نظر نمیرسد.
تریدرها در انتظار چه چیزی باشند؟
اگر تریدر هستید و قصد دارید از مزایای بین اتریوم با مکانیزم POW و فورک آن منفعت کسب کنید. باید بدانید که به دست آوردن توکنهای POW اتریوم در هر جایی امکان پذیر نیست و در حال حاضر کلاهبرداران زیادی منتظر هستند تا شما را در دام خود گرفتار کنند.
اگر در حال حاضر اتریوم در دست دارید و میخواهید از بالا رفتن آن نوسانگیری کنید بهتر است آن را در جای امن حفظ کنید.
توصیه میشود در حال حاضر وارد معاملات اهرمی و قرض گرفتن اتریوم نشوید چرا که برخی از صرافیها و وبسایتهای قرض دهی ممکن است نرخ بهرههای بالایی از شما طلب کنند.
اگر در یک پوزیشن اهرمی هستید، توصیه میکنیم از اهرم بالا استفاده نکنید و در مورد قیمت لیکویید نیز بسیار حساسیت به خرج دهید. در صورت نیاز برای پوشش ریسک و جلوگیری از لیکویید شدن بهتر است وثیقه بیشتری در آن قرار دهید.
راه دیگر این است که کلا قضیه را فراموش کنید و فقط نظارهگر باشید و خود را زیاد به دردسر نیندازید.
سوالات متداول
پس از مرحله مرج، فاز بعدی فعال سازی شاردهای اتریوم است که امکان ایجاد تراکنش با مکانیزم جدید در آن فراهم میشود. در مرحله مرج به هولدرهای اتریوم هدایایی در قالب ایردراپ اهدا شد.
پس از مرج و حرکت اتریوم به استفاده از مکانیزم POS، شما نیاز به انجام هیچ کاری نخواهید داشت. با این حال در صورتی که در پوزیشنهای اهرمی هستید بهتر است به دقت وضعیت بازار را دنبال کنید چرا که ممکن است ارزش اتریوم نوسانات شدیدی را تجربه کند.
اتریوم دیگر قابل ماین نخواهد بود و سختی شبکه و سایر پارامترهای سیستمهای مکانیزم POW دیگر کاربردی ندارند. در سیستم جدید از استیکینگ استفاده میشود.
پس از شفاف سازیهای سازمان اتریوم و عبور از مرحله مرج (Merge)، میزان Gas Fee کاهش پیدا خواهد کرد.
توکن فورک بلاکچین اتریوم برپایه مکانیزم POW که براساس تصمیم برخی ماینرها در تبعیت نکردن از مرج اتریوم ایجاد شده است. پیشنهاد میشود از سرمایه گذاری بدون تحقیق بر روی این کوین جدا خودداری کنید.
نتیجه گیری
حرکت اتریوم به سمت استفاده از مکانیزم POS برای برخی از کاربران سوالات زیادی را به دنبال داشته است. بسیاری نگران داراییهای خود و توکنهای ذخیره شده در ولتهای اتریومی هستند که ممکن است از بین بروند. به خاطر داشته باشید هیچ اتفاقی برای کوینهای اتریوم شما رخ نخواهد داد و نیازی به انجام کاری نیست.
همه داراییهای شما از جمله توکنهای NFT و مثلی در جای خود باقی میمانند چرا که در فرآیند مرج، کل وضعیت بلاکچین قبل به شبکه جدید منتقل میشود. با این حال مراقب باشید، چرا که کلاهبرداران در کمین در دام انداختن شما و دریافت کوینهای ETH شما هستند!
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت میتوانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید:
اتریوم ۲ چیست، کی اتفاق میافتد و چه تاثیری روی آینده و قیمت اتریوم میگذارد؟
هر پروژه برای بقای خود و ماندن در گردونه رقابت نیاز به بازنگری و اصلاح دارد. پروژههای بلاک چینی هم از این قاعده جدا نیستد. آپگریدهای بزرگ و کوچک، هاردفورکها و سافت فورکها راههایی هستند که در یک پروژه بلاک چینی موجب افزایش بازدهی میشوند.
اتریوم ۲ که به آن نام «سرنیتی» دادهاند درواقع تغییر مسیر بزرگی است که قرار است در شبکه اتریوم به وجود بیاید که به طور اساسی شبکه را اصلاح میکند و به مشکلاتی مانند مقیاسپذیری، هزینههای بالای شبکه رسیدگی میکند. Serenity در زبان انگلیسی به معنی وقار و آرامش است و باید ببینیم اتریوم بعد از این بهروزرسانی بزرگ به آرامش میرسد یا نه!
با ارزش بازاری نزدیک به ۴۶۸ میلیارد دلار، اتریوم پس از بیت کوین در رتبه دوم قرار دارد ولی برای ماندن در این جایگاه و کاهش کارمزدهای زیاد شبکه، نیاز به تغییرات اساسی است و اتریوم نسخه ۲.۰ راه حل همین مشکلات است.
تیم اتریوم، قصد دارند در نسخه جدید، الگوریتم اثبات کار یا PoW را به الگوریتم اثبات سهام یا PoS تغییر دهند و این گام بسیار بزرگی در جهت کاهش کارمزدهای شبکه، سرعت تراکنشها، ایمنی و مقیاس پذیری شبکه است.
تغییر به اتریوم 2.0 ناگهانی نیست. ایده پیادهسازی مکانیزم اثبات سهام سالها در جامعه اتریوم وجود داشته است. در واقع، اتریوم تنها به بسیاری از بلاک چینهای اثبات سهام که از قبل وجود داشته اند میرسد.
با توجه به اهمیت اتریوم دو در دنیای امروزی ارزهای دیجیتال، تصمیم گرفتیم تا در مقالهای اختصاصی به طور کامل درباره این شبکه جدید توضیحاتی را ارائه دهیم. تا سرمایه گذاران و کاربران پول نو بتوانند تصمیمهای بهتری برای سرمایه گذاریهای خود در اتریوم بگیرند.
توضیحی کوتاه درباره اتریوم
اتریوم در واقع برای اولین بار فقط برای رفع مشکلات شبکه بیت کوین، قدم به بازار ارزهای دیجیتال گذاشت. این شبکه جدید و شگفت انگیز به واسطه نوآوری که ایجاد کرده بود به سرعت به محبوبیت پیدا کرد. در حال حاضر با استناد به صفحه ارزهای دیجیتال وبسایت پول نو ارز دیجیتال اتر در رتبه دوم ارزهای دیجیتال در دنیا قرار دارد.
این شبکه درجه یک، در سال ۲۰۱۵ توسط یک جوان مخترع به نام ویتالیک بوترین ساخته شد. این جوان خلاق و بسیار باهوش برای ایجاد این شبکه مطالعات زیادی درباره شبکه بلاک چین بیت کوین داشت و با این مطالعه به این نتیجه رسیده بود که کاربردهای بلاک چین باید بسیار گستردهتر از کاربردهای بیت کوین باشد. به همین منظور ویتالیک تصمیم گرفت تا شبکه اتریوم را با سبک کدنویسی جدید خودش به وجود بیاورد.
امروزه ویتالیک بوترین جزو معروفترین افراد فعال در زمینه کریپتو کارنسی است. تا آنجا که سازنده ارز شیبا اینو نصف ارزهای شبکه شیبا را به او هدیه کرده است و به این ترتیب ویتالیک بوترین تعداد زیادی شیبا دارد. البته پروژههای زیادی به او این پیشنهادها را میدهند اما هر کدام که ویتالیک بوترین آنها را تایید نکند، ارزهای دیجیتال آنها را دریافت کرده و میسوزاند!!
ما در مقالهای جداگانه توضیحات مفصل و کاملی را درباره شبکه اتریوم به شما دادهایم. اگر میخواهید با اتریوم به طور کامل آشنا شوید، مقاله زیر را بخوانید:
اتریوم ۲ چیست؟
حالا که بیشتر با اتریوم آشنا شدید بهتر است تا برویم سراغ موضوع اصلی؛ اتریوم ۲. اشتباه نکنید این اصطلاح به معنای شبکه جدیدی نیست و همان شبکه قبلی است. با این تفاوت که در اتریوم دو ما با یک به روزرسانی بزرگ در شبکه اتریوم هستیم. به روز رسانی که باعث میشود سرعت تراکنشهای اتریوم تا درجه بالایی افزایش پیدا کند و به همین ترتیب کارمزدهایی که از تراکنش کسر میشوند نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
شاید بپرسید که چرا اتریوم تصمیم گرفته تا نسخه جدیدی را ارائه دهد. جواب این سوال این است که اتریوم مشکلاتی مانند بالاتر رفتن گس فی شبکه را دارد. این مشکل به این خاطر ایجاد شده است که اتریوم از حد تصور محبوبتر شده و کاربران زیادی در حال حاضر از این شبکه استفاده میکنند.
البته کلمه اتریوم ۲ چند وقتی است که به کار نمیرود و «لایه اجماع» یا «consensus layer» نامی است که پس از این بیشتر خواهید شنید. به کل این فرآیند هم The Merge یا ادغام میگویند.
ادغام یا The Merge چیست؟
در ابتدا، Beacon Chain جدای از Mainnet بود. مین نت زنجیرهای است که ما امروز در اتریوم از آن استفاده میکنیم. Ethereum Mainnet یا شبکه اصلی اتریوم همچنان با اثبات کار ایمن میشود، در حالی که زنجیره بیکن به صورت موازی با استفاده از اثبات سهام اجرا میشود. ادغام یا مرج زمانی است که این دو سیستم در نهایت به هم میرسند.
در نهایت Ethereum Mainnet فعلی با سیستم اثبات سهام زنجیره بیکن «ادغام» خواهد شد.
اتریوم ۲ چه زمانی اتفاق میافتد؟
ارتقای ETH 2.0 در سال ۲۰۲۰ استارت خورد و اعلام شد که در سه مرحله عرضه شود: فاز صفر، فاز ۱، و فاز ۲. فاز اول و فاز صفر در سال ۲۰۲۰ اجرایی شدند و انتظار میرود که فاز دوم به تدریج قبل از راه اندازی نهایی ETH 2.0 در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۲ راه اندازی شود.
هر یک از این مراحل برای ایجاد پیشرفتهای خاصی در بلاک چین اتریوم، به ویژه بهبود عملکرد عمل میکنند.
فاز صفر از اجرای زنجیره Beacon و معرفی مکانیزم PoS استقبال کرد. با این حال، PoW در این مرحله به طور کامل از بین نخواهد رفت و قرار است در کنار PoS اجرا شود. با ادغام شبکه اصلی اتریوم با Beacon Chain، مرحله دوم، فاز ۱ تا پایان PoW خواهد بود و این زمانی است که به کاربرانی که ETH خود را در زنجیره Beacon قرار دادهاند، نقش اعتباردهندهها اختصاص داده شود. فاز ۱ نیز در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۱ راه اندازی شد.
آخرین مرحله فاز ۲ است و Shard Chains را به شبکه معرفی میکند. این زمانی است که ارتقاء اتریوم 2.0 به طور کامل راهاندازی شود. سه ماه دوم سال ۲۰۲۲ زمانی است که برای کامل شدن ارتقای اتریوم اعلام شده است.
اتریوم ۲ چه مشکلاتی را حل میکند؟
برنامهای که تیم سازنده اتریوم برای این مشکلات دارد این است که الگوریتم اجماع را در شبکه ethereum تغییر دهد. توسعه دهندگان قصد دارند تا به جای الگوریتم اثبات کار از الگوریتم سهامدهی استفاده کنند. اتریوم دو با کمک این الگوریتم جدید دیگر نیاز به حل معادلات توسط ماینرهای گوناگون نخواهد داشت و ماینری که معادلات را حل خواهد کرد به صورت رندوم انتخاب میشود.
این کار باعث میشود انرژی که شبکه ethereum طی یک تراکنش مصرف میکند به حدود یک دهم برسد. این مصرف انرژی کمتر باعث میشود تا اتریوم سازگاری بیشتری با طبیعت داشته باشد. به روز رسانی اتریوم دو مشکلات گس فی را نیز از بین میبرد. در ضمن این به روز رسانی بزرگ موجب میشود تا توانایی پردازش پلتفرم از ۳۰ تراکنش در ثانیه به ۱۰ هزار تراکنش در ثانیه تبدیل شود. پس به صورت تیتروار اتریوم این تغییرات را ایجاد خواهد کرد:
- مشکلات گس فی
- بهبود بهرهوری انرژی
- افزایش تعداد اعتباردهنده ها و عدم تمرکز بیشتر
- بهبود امنیت شبکه
- افزایش سرعت تراکنشها
اتریوم 2 چه عیبی دارد؟
اتریوم دو یکی از بزرگترین پیشرفتهای چند سال اخیر در زمینه بلاک چین به حساب میآید. اما بعضی از افراد معتقدند که اتریوم دو مشکلاتی خواهد داشت.
طبق مطالعهای که در توییتر داشتم تعداد زیادی از افراد به خاطر این به روزرسانی جدید معترض هستند. دلیل این افراد نیز این است که الگوریتم جدیدی که ethereum ایجاد میکند (همان اثبات سهام) باعث میشود تا ماینرهای قدرتمندتر انحصاری را برای خودشان ایجاد کنند. یعنی ماینرهای قدرتمند با کمک این سهامدهی میتوانند بخش زیادی از شبکه ethereum را در دست بگیرند و با در دست گرفتن شبکه اقداماتی که دوست دارند را در شبکه اعمال کنند.
البته طرفداران اتریوم هم در توییتر بیکار نماندهاند و ادعا کردهاند که الگوریتم جدید ethereum برای حل این مشکل ترفندی دارد که اعتدال را در شبکه فراهم میکند و به هیچکس اجازه نخواهد داد تا اتریوم را به انحصار خود در بیاورد.
شاردینگ، اتفاقی که در اتریوم ۲ میافتد
تغییر دیگری که در نسخه جدید اتریوم جدید وجود دارد این است که در اتریوم دو از قابلیت شاردینگ استفاده شده است. شاردها باعث میشوند تا شبکه ethereum با ظرفیت بیشتری به کار خود ادامه دهد و از این طریق سرعت عملیات هم افزایش پیدا خواهد کرد.
شارد در اصل برای کمک بیشتر به ماینرها ایجاد شده است. شارد به ماینرها کمک میکند به جای اینکه بخش زیادی از شبکه بلاک چین را پردازش کنند یک شارد کوچک از شبکه را بررسی کنند تا الگوریتم به خوبی اجرا شود. این کار کمک میکند تا کار بین نودهای مختلف تقسیم شود و از این طریق شبکه را خلوتتر میکنند.
بعد از این آپدیت چه اتفاقی برای اتریوم میافتد؟
ethereum قرار است تا در سه فاز به اتریوم دو منتقل شود و بعد از اجرای این سه مرحله بهروز رسانیهایی که بالاتر به آنها اشارهای داشتیم، انجام خواهند شد.
بعد از این آپدیت بزرگ زنجیره فعلی به عنوان یک شارد در کنار اتریوم دو فعالیت خواهد کرد و ما هنوز اتریوم دو را در فاز اول به روز رسانی ethereum خواهیم داشت. این آپدیت نه هیچ آسیبی به شبکه فعلی خواهد رساند و نه دادهای را تغییر خواهد داد. حتی خرید ارز دیجیتال هم تغییری نخواهد کرد و شما میتوانید به راحتی مانند الان اتر را از صرافیهای معتبر مثل پول نو خریداری و در کیف پولهایی که دوست دارید نگهداری کنید. در این نوشته به تفصیل درباره بهترین کیف پول اتریوم صحبت کردهایم.
فرصت کسب درآمد در اتریوم ۲
نکتهای که توجه من را به عنوان نویسنده این مطلب به شدت جلب کرد فرصت کسب درآمدی بود که شبکه اتریوم جدید به کاربران این شبکه خواهد داد. وقتی که الگوریتم از اثبات کار به سهامدهی تغییر کند شما میتوانید به راحتی اترهای خود را در شبکه قرار دهید و به خاطر کمک به تایید اعتبار در شبکه جدید از شبکه ethereum پاداش بگیرید.
این میتواند فرصت خوبی را برای فعالان حوزه ارز دیجیتال فراهم کند تا مانند سپرده گذاری در بانک سرمایه گذاری را انجام دهد و از این طریق درآمد مناسبی را کسب کند.
قیمت اتر بعد از این آپدیت به چه صورت خواهد بود؟
نظرات مختلفی درباره این مسئله وجود دارد. اکثر کارشناسان کاربلد حوزه ارزهای دیجیتال معتقدند که این آپدیت بزرگ باعث میشود تا توجه به ارز دیجیتال اتر بیشتر از قبل شود و به همین منوال تقاضا برای خرید اتر افزایش پیدا کند. این موضوع باعث میشود تا قیمت ارز دیجیتال اتر بعد از این آپدیت روندی صعودی به خود گیرد و سود خوبی را برای سرمایه گذاران به ارمغان بیاورد.
البته بعضی از کارشناسان هم به عکس این قضیه اعتقاد دارند. آنها ادعا میکنند که این آپدیت جدید ممکن است تا قیمت اتر را تا حدود زیادی کاهش دهد و چیزی جز ضرر برای سرمایه گذاران نداشته باشد. البته تئوری افرادی که فکر میکنند این به روز رسانی باعث افزایش قیمت اتر میشود بسیار قابل استنادتر و منطقیتر است.
باید دید آیا این بهروزرسانی موفقیتآمیز خواهد بود و انتظارات مخاطبان اتریوم را برآورده خواهد کرد یا خیر.
سخن آخر
ethereum بعد از اینکه ایجاد شد به سرعت توانست تا در میان تعداد زیادی از پروژههای بلاک چینی مطرح شود و محبوبیت زیادی را بدست آورد. این شبکه با حضور فرد قدرتمندی مانند ویتالیک بوترین در این پروژه، امروزه از قدرتمندترین پروژههای کریپتو کارنسی به حساب میآید. امیدواریم که اتریوم دو هم بتواند نیاز کاربران را بر طرف کند و همانگونه که انتظار میرود عمل کند تا دنیای کریپتو کارنسی از مزایای این پروژه بی بهره نمانند.
در آخر این مقاله، از شما میخواهیم تا نظرات خود را درباره این مقاله از وبسایت پول نو با ما به اشتراک بگذارید. خوشحال میشویم که با علاقهمندان به فضای کریپتو کارنسی هم صحبت باشیم و اگر هم توانستیم به همدیگر برای پیشرفت در این فضا کمک کنیم. منتظر نظرات سازنده شما عزیزان درباره این مقاله هستیم:)
دیدگاه شما